Ebubekir hâzim tepeyran’ın hatıralarında niğde’de mahalle mektepleri

Ebubekir Hâzim Tepeyran, Niğde'nin yetiştirmiş olduğu önemli devlet adamlarından ve edebiyatçılarındandır. 1864'te Niğde'de doğmuş ve 5 Haziran 1947'de İstanbul'da vefat etmiştir. Musul, Bağdat, Ankara, Hicaz, Beyrut ve Hüdavendigar valiliklerinde bulunmuştur. Mart-Temmuz 1909'da İstanbul Belediye Başkanlığı ve 1920 yılında da Dâhiliye Nazırlığı görevinde bulunmuştur. Çalışmamıza temel olan eser Ebubekir Hâzim Bey'in ilk baskısı 1944'te yapılan "Hatıralar"ında anlattığı çocukluk çağındaki mahalle mektebi ile ilgili olan deneyimleridir. Mahalle mektepleri Osmanlı Devleti'nde kendisinden önceki Selçuklu ve diğer İslam devletlerindeki geleneği takip ederek kurulmuş olan ilköğretim seviyesindeki okullardır. Halk arasında mahalle mektebi ya da sıbyan mektebi denilen bu okullar, vakıflar vasıtasıyla faaliyette bulunurdu. Her mahallede ve köyde bulunurdu. Genellikle camilere bitişik olarak yapılırdı. Ebubekir Hâzim Bey'in hatıralarında mahalle mektepleri olumsuz tarzda anlatılır. Tanzimat ile başlayan Avrupai eğitim sistemi ile ihmal edilen mahalle/sıbyan mektepleri, XIX. yüzyılın ikinci yarısında artık bir geleneği yaşatma çabasının devamı niteliğindedir. Ömrünü tamamlayan her kurum gibi kendi haline bırakılarak ölümü beklenmektedir. Batılılaşmanın getirdiği bir anlayışla eskiye ait olan her kurum gibi kötülüklerin ve olumsuzlukların sebebi olarak görülen mahalle mektepleri, yeni nesiller için bir kâbus gibidir. Ebubekir Hâzim Bey'in hatıraları ve diğer hatıralarda falaka ve çağın gerisinde kalmış eğitim anlayışı ile bir tutulan mahalle mektepleri, geleneğin devam ettirilmesinden başka bir işleve sahip görünmemektedir. Makalemizde hem mahalle mekteplerinin tarihi sürecini hem de Batılılaşma ile birlikte modern eğitim kurumları karşısında gerilemesini Ebubekir Hâzim Bey'in hatıralarını temel alarak sunmaya çalışacağız.

Ebubekir Hâzim Tepeyran ,

Mahalle Mektepleri ,

Niğde ,

Ebubekir Hâzim Tepeyran had educated in Niğde was one of the most important statesman and litterateur. He was born in Niğde and died in 5 June 1947. He was governor of Musul, Bağdat, Hicaz, Beyrut and Hüdavendigar. He was mayor of İstanbul in March-July 1909 and he was also Chamberlain internist in 1920. Mr. Ebubekir Hâzim's work, in 1944 the first edition of his memories was published that told about the experiences of school in his primary school is based on our study. District schools were primary schools which were established for following Seljuklu and other İslamic states' tradition in Ottoman State. These schools were called mahalle school or sıbyan school by public and they were operated through foundations. They were in every districts and villages. They were generally built next to the mosque. Local schools were described negatively in Ebubekir Hâzim Bey' memories. They were neglected through Euorapan education system beginning with reform, they were effort to keep alive a tradition at the second half of the XIX. century. Like all institution which completed its task, they waited death by leaving them alone. An understanding of Westernization brought, like all institutions belongs to old times, local schools were seen of evil and negativity as a reason, as a nightmare for the new generations. In Mr. Ebubekir Hâzim's memories and other people' remembrances of a flogging, and held with the concept of local schools of education is lagging behind the age, seem to have another function in maintaining the tradition. In our report,we will try to present, based on Mr. Ebubekir Hâzim's memories, both local schools' progress and their declines against institutions of modern education along with the westernization process.

Ebubekir Hâzim Tepeyran, ,

Primary Schools, ,

Niğde ,