Kurumlar vergisi açısından kısmi bölünmede stok fazlalıklarının devrinin hukuki sebebi ve vergisel sonuçları

Vergiyi doğuran olayın özel hukuk işlemlerinin üzerine oturduğu ve özel hukuk işlemleri bakımından ortaya çıkan sonuçları esas aldığı bilinir. Vergi hukuku özel hukuk işlemlerinden bazılarına belirli şartlar getirerek istisna, muafiyet, erteleme vb. vergisel ayrıcalıklar getirmesi de bunun içindedir. Bu noktada özel hukuk işlemleri ne kadar doğru nitelendirilir ve yorumlanırsa vergi hukuku bakımından da o kadar sağlıklı vergilendirme yapılması mümkün hale gelir. Özel hukuk alanında düzenlenen ilişkilerden biri de şirketlerin bölünmesidir. İşletmeler kaynak kullanımında etkinlik, rekabet gücünün artması, ölçek ekonomilerini yakalamaları, uzmanlaşmanın sağlanması, vergisel avantajlar elde etmesi gibi nedenlerle bölünme yoluna giderler. Kurumlar vergisinde de tam bölünme ve kısmi bölünme şekline yer verilmiş olup, “kısmi bölünme”ye vergi ertelemesi şeklinde ayrıcalık ve avantaj sağlanmıştır. Kısmı bölünme özel hukuk bakımından bir bütün olarak atipik sözleĢme olarak düzenlenmiştir. Bu sözleşmenin içinde devir işlemine ilişkin esaslar ve sonuçlar bulunmaktadır. Bunlardan biri de devir işlemine konu bilançoda bulunan stoklarda devir anına kadar meydana gelen değişikliklere ne gibi işlem yapılacağı ile ilgilidir. Stok eksilmelerine ne yapılacağı mevzuatta net olarak açıklanmasına rağmen uygulamada stok fazlalıklarının nasıl bir işleme tabi tutulacağı bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Kısmı bölünme sözleşmesinin özel hukuk bakımından trampa ile satış sözleşmesinin karması olduğu ve sözleşmenin kendisinde saklı özel hükümler barındırdığı dikkate alındığında stok fazlalıklarının ne anlam taşıdığını anlamak daha kolay olur. Kısmı bölünme sözleĢmesinin karma özelliğini bir kenara bırakıp onu trampa ve satış olarak ayrı ayrı değerlendirmek kısmı bölünme olgusunun amaç ve mantığına aykırılık oluşturur. Eldeki bu çalışma kısmı bölünme sözleĢmesinin niteliğini tayin edip içindeki opsiyonel hüküm anlamlandırarak stok fazlalıklarının da kayıtlı değerden devredileceğini ve vergi hukukunun bu sonuca göre işlem yapmasını konu almaktadır. Gerçekten stok fazlalıklarının devrinin hukuki sebebinin nitelendirmesinin başta kurumlar vergisi ile katma değer vergisi olmak üzere çeşitli vergiler bakımından farklı sonuçlarının olacağı açıktır.