Hayattan kurmacaya: fatma aliye hanım’ın dört romanında metinlerarası ilişkiler

Tanzimat döneminin tanınmıs yazarı ve aydını olan Fatma Aliye Hanım, kadınlara yönelik yayımlanan gazete ve dergilerdeki makaleleri ve bes romanı ile edebiyatımızda ilk kadın romancı olarak kabul edilir. Her yönden kadın sorununu dile getirmesi nedeniyle, Fatma Aliye Hanımın roman, makale, siir ve konferansları, bastırılan, kamusal ve özel hayatta erkeklerle esit olma hakkı elinden alınarak toplumsal hayatın dısına itilen Osmanlı kadınının ilerlemesi yolunda egitimli bir yazarın verdigi mücadelenin belirgin örnekleridir. Bu makale, Fatma Aliye Hanım'ın Levâyih-i Hayât, Enin, Refet ve Udi, isimli romanlarını inceleyecektir. Bu romanların her biri gerek metin gerekse altmetin düzeyinde kadın sorunlarına egilerek, zorla evlendirme, karı-koca iliskileri, ask, evlilik dısı iliskiler, aldatma, sadakat ve kadınların hor görülmesi gibi temaları öne çıkarmaktadır. Ancak romanlarda asıl dikkat çeken sey, yazarın birinden ötekine açık baglantılar kurmamızı saglayacak metinsel iliskilere yer vererek bu romanlar arasında metinlerarasılıgı bir anlatı stratejisi olarak kullanmasıdır. Bu nedenle, Fatma Aliye, benzer yasantıları olan aynı karakterlere, isimlere yer vererek döngüsel bir metinlerarasılık olusturmustur. Makale, bu bakımdan bu romanların neden öteki romanlarla açık baglantılar kurdugu sorusuna yanıt arayacaktır. Temel savımız, metinlerarasılıgın 19. yüzyıl sonu Osmanlı kamusal ve özel alanında kadın sorunu konusundaki farkındalıgı artırmak ve gerçek yasamdaki kadın deneyimlerini hayattan kurmacaya tasıyarak bir gerçeklik izlenimi uyandırmakta edebî bir araç islevi görmesidir.

Tanzimat Romanı ,

Kadın ,

Metinlerarasılık ,

Being a well-known intellectual and activist of the Tanzimat (Administrative Re-organization) period, Fatma Aliye is regarded in Turkish literature as the first woman novelist who produced five novels as well as numerous articles which appeared in newspapers and magazines addressing to women readers. Articulating women's problems at all levels, her novels, articles, poems and conferences can be considered as solid examples of a struggle of a well-educated figure for the progress of Ottoman women who were suppressed and hence marginalized in the social life with no right for self-decisions to take her place alongside her male partner in the public and private realms. This paper attempts to make an in-depth approach to Fatma Aliye's four novels, Levâyih-i Hayât, Enin, Refet and Udi, all of which are engaged powerfully in women's problems at the level of literary text or subtext, bringing to the forefront the themes such as early or forced marriage, husband-wife relations, love, extra-marital relations, cheating, loyalty, men's disrespect to women etc. What seems interesting is the narrative strategy she sets up between these novels as inter-textual links which include a series of textual relationships and borrowings leading apparent references from one novel to another. Thus, she creates cyclical inter-textuality by way of generating identical protagonists and characterization framed within analogous lives. Hence, the paper will focus on the question of why these novels appear as texts consisting of apparent links to other novels of the author, claiming that inter-textuality serves as a narrative tool for strengthening public awareness on women's problems in the Ottoman public and private domain of the late 19th century, and for creating an impression of reality through conveying from life to fiction actual life experiences of women.

Tanzimat Novel, ,

Woman, ,

Inter-textuality ,