Dudak uyumu açısından saltuk-nâme’deki ekler

Türkçenin en belirgin özelliklerinden olan ses uyumları, ünlülerin ve ünsüzlerin söz içinde sıralanma kuralları olarak nitelendirilebilir. Türkçede ünlüler arasında iki tür uyum vardır: Dilin durumuna göre kalın ve ince söylenen ünlüler arasındaki uyum, büyük ünlü uyumu/kalınlık-incelik uyumu/dil uyumu olarak adlandırılır. Dudakların durumuna göre düz ve yuvarlak çıkan ünlüler arasındaki uyum da küçük ünlü uyumu/düzlük-yuvarlaklık uyumu/dudak uyumu adını alır. Dudak uyumu, dil uyumuna göre Türkçenin daha sonraki devrelerinde ortaya çıkmıs ve yaygınlık kazanmıstır. Eski Türkçe döneminde görülen dudak uyumu, Eski Anadolu Türkçesinde gelisimini durdurmus, hatta gerileme göstermistir. Bu makalede, XVI. yüzyılda istinsah edilen Saltuk-nâme adlı eser, dudak uyumu açısından degerlendirilecektir. Ebü'l Hayr-ı Rûmî tarafından yazılan bu eser, Eski Anadolu Türkçesi döneminden sonra istinsah edildigi için dudak uyumunun gelisimi konusunda önemli veriler sunmaktadır. Bu çalısmada özellikle ekler, yuvarlaklasma ve düzlesme olayları çerçevesinde incelenecek, eklerin ET ve EAT'deki durumları göz önünde bulundurularak metindeki sekilleri degerlendirilecek ve böylece 'dudak uyumu'nun gelisimi konusunda bir sonuca ulasılacaktır.

Saltuk-nâme ,

Dudak Uyumu ,

Ekler ,

Sound harmonies which are one of the most significant features of Turkish is often regarded as the rules sorting vowels and consonants in a word. There are two types of harmony amongst the vowels in Turkish: the harmony amongst the vowels uttered as back and front according to the language situation is called as major vowel harmony / back-front harmony/palatal harmony. The harmony amongst the vowels uttered flat and rounded according to the position of lips is called as minor vowel harmony/flatnessroundness harmony/ labial harmony. Labial harmony when compared with palatal harmony has emerged and become popular in the later periods of Turkish. Labial harmony which was popular in old Turkish period has stopped its development in old Anatolian Turkish and even showed regression. The work "Saltuk-nâme" copied in XVIth century will be evaluated in terms of labial harmony in this article. This work written by Ebü'l Hayr-ı Rûmî provide important data for the development of labial harmony since it was copied after old Anatolian Turkish period. In this study, suffixes will be examined especially in terms of flatness and roundness and their formations in a text by taking into account their positions in ET and EAT will be evaluated and thus a conclusion will be reached about the development of labial harmony.

Saltuk-nâme, ,

Labial Harmony, ,

Suffixes ,