âşik kiraç ata’nin tasnif ettiği ilbey ile mihrinaz hikâyesi üzerine bir inceleme

Türk halk anlatmaları içerisinde halk hikâyelerinin özel bir yeri vardır. Geçmişteki ve günümüzdeki kültürel ve modern hayattan izler taşır. Geleneksel edebiyatımızın en zengin ve çok yönlü türlerinden biridir halk hikâyeleri. Bu hikâyelerinden biri de Âşık Kıraç Ata tarafından tasnif edilen İlbey ile Mihrinaz Hikâyesi’dir. Halk hikâyelerinin kaynaklarına bakıldığında bu kaynaklardan biri de masal-efsane kaynaklı halk hikâyelerdir. Kıraç Ata’nın tasnif ettiği bu hikâye de masal kaynaklıdır. Çünkü Kıraç Ata, annesinden çocukluğunda sayısız masal dinlemiştir. Annesinden dinlediği masalları lisans öğrencisine bitirme tezi olarak da hazırlatmıştır. Tez de yer alan masallar içersinde Tayyare adlı masal da vardır. Âşık Kıraç Ata, işte bu masal metninden hareketle İlbey ile Mihrinaz Hikâyesini tasnif ederek halk hikâyeleri halkasına bir yenisini eklemiştir. Hikâyede yer verilen kahramanlar içersinde hem tarihi hem de hayali kahramanlar vardır. Cihangir Han ile karısı Dilşad Hatun 18. Yüzyılın ortalarında yaşamış birer tarihi şahsiyettir. Diğer kahramanlar hayali olmakla birlikte Türk kültürü içersinde bulabileceğimiz kahramanlardır. Bu makalede, İlbey ile Mihrinaz Hikâyesi çeşitli yönlerden ele alınıp incelenmiştir. Kıraç Ata’nın hayatı, hikâyeciliği, hikâyenin motif sırası, kaynağı, coğrafyası, zamanı, kahramanları, epizotlarının ve şiirlerinin tahlili, formelleri, dil ve anlatımı gibi konular üzerinde durulmuştur. Metinler kısmında okuyucunun mukayese yapması açısından hem halk hikâyesi metnine, hem de bu hikâyeye kaynaklık eden masal metnine yer verilmiştir. Ayrıca tasnif edilen hikâye bu makaleyle ilim dünyasına duyurulmuş olacaktır.

Halk hikâyesi ,

âşık ,

Kıraç Ata ,

İlbey ile Mihrinaz ,

epizot ,

formel ,

motif sırası ,

Folk stories have owned a special place in Turkish narration. It bears traces of cultural and modern life from the past and nowadays. Folk stories have been one of the richest and the most versatile types in Turkish Literature. One of those stories is The Story of İlbey and Mihrinaz, which was created by Kıraç Ata the Minstrel. Considering the sources of folk stories, one of these sources is folk stories originated from tales-legends. The story created by Kıraç Ata is also originated from tales because he listened to countless tales from his mother during his childhood. He also made his undergraduate students prepare the tales which he listened from his mother as academic dissertations. The tales in the dissertations also include the tale called Tayyare. Kıraç Ata the minstrel has added a new story into the range of folk stories by creating the story of İlbey and Mihrinaz with reference to those tales. There are both fictional and historical characters among the characters taking place in the story. Cihangir Han and his wife Dilşad Hatun are historical characters who lived in mid 18th century. Other characters are fictional characters; however, it is possible to find them in Turkish culture. The Story of İlbey and Mihrinaz has been discussed and studied from different perspectives. The life of Kıraç Ata the Minstrel, his style of narration, his motif sequence of narration, sources, geography, time, scene, protagonists, analyses of the episodes and poems, formals, language and narration have been emphasized and studied in detail. Both the text of folk story and the text of tale, from which this story originated, are included in the section of texts in order to allow readers to compare both of them. Moreover, the story which was created will be announced to the literature world through this paper.

Folk Tales, ,

Minstrel, ,

Kıraç Ata, ,

The Story of İlbey and Mihrinaz, ,

Episode, ,

Formal, ,

Motif Sequence ,