Tanzimat döneminde mimarlığın değişen bilgisi: fenn-i mimari, gazeteler ve diğerleri

Osmanlı mimarlığı için XVIII. yüzyıl ve sonrası üzerine, inşa edilmiş yapıların Avrupa’dakilere benzerliğini vurgulayarak geliştirilmiş olan “Batılılaşma” söylemi, ima ettiği orijinal/kopya, Doğu/Batı ayrımları nedeniyle problemlidir. Buna karşılık XIX. yüzyıl Osmanlı mimarlığının sınırlı yazılı bağlamı içinde buralı özneyi vurgula¬yan yeni tarihyazımsal stratejiler geliştirilmelidir. Burada, öznesi Tanzimat bürokrat ve aydını olarak belirlenen ve Batı’ya göre biçimlenen söylemsel alanda, mimarlık pratiklerini de yakından ilgilendiren doğru bilgi mekanizmasının yeniden kurulduğu iddia edilmektedir. Bu doğrultuda Tanzimat döneminde mimarlık bilgisinin değişi¬mine tanıklık eden fenn-i mi‘mârî teriminin hangi söylemsel pratikler içinde kulla¬nıldığı ve taşıdığı anlamın bu pratiklere paralel olarak nasıl dinamik tutulduğu sorgu¬lanmaktadır. Diğer taraftan da mimarlık bilgisinin değişen içeriğine paralel olarak İstanbul üzerinden görünür olan kentin tarihsel dokusunun yeni filizlenen ve popü¬ler bir bilgi alanı olarak bu bölgeye nasıl dahil edildiği tartışmaya açılmıştır.

Tanzimat Dönemi ,

Batı ,

Fenn-i Mi‘mârî ,

İstanbul ,

Bilgi ,

Tanzimat Period ,

the West ,

Knowledge ,

“Science” of Architecture ,

The discourse of “westernization” utilized for discussing the eighteenth and ninete¬enth century Ottoman architecture emphasizes the formal similarities of these buil¬dings to those in Europe. This is quite problematic because it implies conceptual oppositions such as original/copy or East/West. Instead, it is argued here that there is need for a new historiographical strategy with further emphasis on the Ottoman subject for discussing the nineteenth century Ottoman architecture in regard to its limited textual context. Thus, this study proposes that in this period the mechanism of true knowledge has been reconstituted upon the discursive field shaped in line with the discourse on West and the subject of this process is the Tanzimat bureauc¬rat/intellectual. This transformation also has direct influence on the architectural practices. In this respect, it is aimed here to discuss how the term fenn-i mi‘mârî (“science” of architecture) was utilized in certain discursive practices in tune with the transformation of architectural knowledge and how the meaning it implied was transformed accordingly. In addition, this study examines how the historic fabric of the city that became visible through Istanbul was further included within the con¬current territory of architectural practices as a newly flourishing and popular realm of knowledge. 

İstanbul ,