Osmanlı mimarlık tarihi yazımında risale-i mimariyye

Osmanlı Mimarlık tarihi üzerine yazılı kaynakların eksikliği, mimarlık kuramını ve mimarlık düşünce tarihini anlamakta önemli bir engel olarak belirmektedir. Ancak, anlamaya yönelik bu sorunun temeli mimarlık tarihi yazımına dair çok daha önemli bir noktaya dokunmaktadır. Mimarlığın düşünce tarihindeki yerini yadsıyan bu bakış, mimarlık kuramına yaklaşımı da problemli bir hale getirmiştir. Osmanlı dönemine ait mimarlık üzerine iki önemli yazılı eser uzun yıllar bu söylem doğrultu¬sunda ele alınmıştır. Kültürel bağlamdan temellenen mimari anlamlar dünyasına girebilmek için bu iki temel kaynak çok geniş yorum olanağı sunmaktadır. Bu kay¬naklardan birincisi Mimar Sinan’a ait olan yazma eserlerdir. İkinci önemli kaynak ise, 1614 yılında, Cafer Efendi tarafından Mimar Mehmet Ağa’nın yaşamıyla ilgili olarak yazılan Risale-i Mimariyye isimli kitaptır. Bu literatür yazısında Risale ile ilgili birinci derece kaynaklar ve genel mimarlık tarihi kitaplarında ve makalelerde Risale’ye referans veren çalışmalar tanıtılacaktır. Bu yolla, Risale’nin şu ana kadar yapılmış genel mimarlık tarihi araştırmalarındaki yeri yanında, Osmanlı mimarlık tarihindeki yaklaşımların ve dönüşümlerin Risale izdüşümünde ortaya konulabil¬mesi de amaçlanmaktadır. 

Cafer Efendi ,

Risale-i Mimariyye ,

Mimar Mehmet Ağa ,

Osmanl ,

The scarcity of architectural treatises in Ottoman architectural history has made understanding the theoretical basis of architecture a problematic undertaking. Ultimately, the greatest obstacles to this line of inquiry stem from a fundamental flaw in the reading of the architectural historiography of the period. Positivist approaches, which de-contextualize architecture from the history of ideas, have led to many misconceptions about what one might define as an Ottoman architectural theory. The reading of two critical texts through such discourses has given rise to many questionable assumptions about the relation between theory and practice. In order to understand architectural meanings stemming from cultural contexts, these texts provide invaluable insights. The first text is the autobiographical memoirs of the Ottoman chief architect Mimar Sinan, narrated by his friend, the poet-painter Mustafa Sâî Çelebi in the sixteenth century. The second, surprisingly understudied text is Risale-i Mimariyye (A Book on Architecture) written by Cafer Efendi in 1614. In this article, primary sources related to Risale-i Mimariyye, as well as the second¬ary sources that give reference to the Risale, will be introduced and critically evalu¬ated. I believe that such an examination of the Risale within the sphere of architec¬tural literature will also reveal some simultaneous transformations in Ottoman his¬toriography.

Cafer Efendi, ,

Architect Mehmet Agha, ,

Risale-i Mimariyye, ,

Ottoman Architectural Theory, ,

Architectural Historiography ,