Yarı-başkanlık hükümet sistemi üzerine karşılaştırmalı bir inceleme: fransa ve litvanya modelleri

Kuvvetler ayrılığı ilkesi üzerinden temellendirilen demokratik hükümet sistemlerinin betimlenmesi, bağımsız olması gereken yargı erkini dışlayan, yasama ve yürütme erkini esas alan bir düzlem üzerinden yürütülmektedir. Yasama ve yürütme erklerinin sistem içindeki konum ve etkinliği, hükümet sisteminin eksenini belirlemektedir. Hükümet sistemleri beşli bir ayrımla, parlamenter, başkanlı parlamenter, yarıbaşkanlık, başkanlık ve süper başkanlık hükümet sistemleri olarak sınıflandırılabilir. Sınıflandırmadaki ana yaklaşım, devlet başkanının/cumhurbaşkanının seçim usulüne dayanmaktadır. Devlet başkanının parlamento içinden ve tarafından olmayacak şekilde, halk tarafından seçilmesi, hükümet sisteminin yapılandırıldığı ekseni belirlemektedir. Devlet başkanının halk tarafından seçilmesi, başkan eksenli bir sistemi betimlerken; parlamento tarafından seçilmesi parlamenter hükümet sistemini tanımlamaktadır. Başkan eksenli hükümet sistemlerinin ayrımı ise, tek başlı veya iki başlı bir yapıya sahip olup olmaması üzerinden yürütülmektedir. Hükümet sistemi sınıflandırmasındaki diğer ölçütler ise, cumhurbaşkanının/devlet başkanının sahip olduğu anayasal/anayasa dışı yetkiler ve erkler arası/yürütme içi ilişkiler üzerinden temellendirilmektedir. Bu yetkilerin içeriği, devlet başkanının sahip olduğu hükümetin azli, meclisin feshi, yasama yetkileri, atama yetkileri ve olağanüstü hal yetkileri çerçevesinde çizilmektedir. Cumhurbaşkanının/devlet başkanının artan yetki yoğunluğu, parlamenter-başkanlı parlamenter-yarı başkanlık-başkanlık-süper başkanlık hükümet sistemleri sıralamasını ve betimlemesini ortaya çıkarmaktadır. Bu çalışmada, öncelikle kuvvetler ayrılığı ilkesi ve bu ilkenin hükümet sistemleriyle olan ilişkisi irdelendikten sonra; yarı-başkanlık hükümet sisteminin model tipi olan Fransa hükümet sistemi ile Litvanya Cumhuriyeti hükümet sistemi karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Anayasal düzlemde sahip olunan yetkilerin, hükmet sisteminin tanımlanmasında tek belirleyici olmadığı, uygulamanın göz ardı edilemeyecek bir önem gösterdiği görülmektedir. Uygulamada anayasal yetkileri de aşacak şekilde bir gücü temsil eden cumhurbaşkanına sahip Fransa sistemi, yarı-başkanlık hükümet sistemi modelini oluştururken; pasif bir konuma hapsedilmiş bir cumhurbaşkanıyla yol alan Litvanya Cumhuriyeti, başkanlı parlamenter hükümet sisteminin bir örneğini ortaya koymaktadır.

Kuvvetler Ayrılığı İlkesi ,

Yarı-Başkanlık Hükümet Sistemi ,

Başkanlı Parlamenter Hükümet Sistemi ,

Fransa ,

Litvanya Cumhuriyeti ,

Hükümet Sistemi ,

Description of the democratic systems of government based on the principle of separation of powers is carried on the basis, which includes the legislative and executive branches and excludes independent judiciary branches. The position and effectiveness of the legislative and executive powers in the system determines the axis of the system of government. Government systems can be classified in five different ways as parliamentary, parliamentary with "president", semi-presidential, presidential and as superpresidential systems of government. The main approach to classification is based on the election procedure of the president/ the head of the state. The election of the president of the State with the vote of citizen without being chosen inside or by the parliament determines the axis of the system. The election of the president of the State with the vote of citizen describes a system with presidential axis, while the election of the president of the State by parliament describes a system with parliamentary axis. The separation of Government systems with presidential axis is conducted with single-headed or two-headed structure. The other criteria in the classification of the government system are the constitutional/non-constitutional powers of the president/head of state and the relations between the powers/ the inside executive relations. The content of these powers which the head of state owned are highlighted in the framework of the government's dismissal, dissolution of parliament, the legislative powers, appointment powers and the powers in emergency. The increasing density of the authority of the president/head of state leads to parliamentary, parliamentary with "presiden", semi-presidential, presidential, super-presidential systems of government. In this study, after being discussed the principle of separation of powers and the relationship between systems of government, the model type of semi-presidential system of government France model were examined in comparison to a system of government of the Republic of Lithuania. The constitutional authority is not the sole determinative factor in defining the system of government. The importance of the application's can not be ignored. In practice, representing the exceeding constitutional powers of the president, France is creating a model of semipresidential system of government while confining the president in a passive position the Republic of Lithuania shows an example of the parliamentary with "president" system of government.

The Principle Of Separation Of Powers, ,

The System Of Government, ,

Semi-Presidential System Of Government, ,

The Parliamentary With “President” System Of Government, ,

France, ,

The Republic Of Lithuania ,