Xvı. yüzyıl türkiyesi’nde ahi adlı zaviyelerin dağılışı

Türkiye’de XIII. yüzyıldan itibaren izlerine rastlanan ahilik siyasi, sosyal ve ekonomik yönleri olan bir teşkilattır. Ahilik, ilk bakışta bir esnaf teşkilatı gibi algılansa da icra ettikleri faaliyetler ile Anadolu’nun Türkleşmesi, ıssız yerlerin yerleşime açılması ve yeni yerleşim birimlerinin kurulması gibi konularda da etkin roller üstlenmiş önemli bir kurum olarak karşımıza çıkar. Nitekim bu duruma XVI. yüzyılda şehirsel alanlarda mahallelere; kırsal alanlarda da köy, mezraa, çiftlik ve yaylalara isimlerini vermeleri (Ahi adlı yerleşmeler) kanıt oluşturmaktadır. Ahilerin kırsal ve şehirsel alanlarda etkinliğini sürdürdüğü mekan ise Ahi zaviyeleridir. Esnaf ve zanatkarların bir araya gelerek oluşturdukları sosyal bir organizasyon (dernek) olan Ahi zaviyeleri, tasavvufi kültürle üyeleri arasındaki dayanışmayı sağlayan, sosyal ve ekonomik hayata yön veren bir müessesedir. Birer kültür ocağı olan Ahi zaviyeleri şehre veya köye hariçten gelenlerin barındıkları bir mekan, şehirlerde ve özellikle medreselerin olmadığı kırsal alanlarda oldukça geniş bir çerçeveden eğitim hizmeti sunan bir kurumdur. Şehirde ve kırsal alanlarda yerleşmelerin kuruluş ve gelişmesinde önemli rol üstlenerek iskan çekirdeklerinin oluşmasını sağlamışlardır. İşte bu çalışma da konuya Türkiye ölçeğinden yaklaşılarak hem kırsal hemde şehirsel alanlarda etkinliğini sürdürmüş olan Ahi zaviyelerinin XVI. yüzyıldaki dağılışına yer verilmiştir. Türkiye’nin hermen her yerinde rastlanılan Ahi zaviyelerinin faaliyet ve etkinlikleriyle Anadolu’nun Türkleşmesi’nden itibaren etkin roller üstlendiği anlaşılmaktadır. Anadolu’nun Türkleşmesi esnasında “uç bölgeler” olarak kabul edilen sahalarda diğer bölgelere nazaran Ahi adlı zaviyelerinin daha yoğun olması onların misyonlarını göstermesi açısından oldukça önemlidir.

Ahi ,

Ahilik ,

Zaviye ,

Akhism, is an organization which has political, social and economic aspects, has been encountered the traces since XIII. Century in Turkey. Akhism has quite different perspectives (in terms of its origin, its socio-economic and social impacts, etc.) and has subjected to several studies. Akhism may be perceived as an artisan organization, however; it is an important organization that has undertaken crucial active roles in such as the execution of Turkization of Anatolia, opening settlements from the desolate places and establishment of new residential units. Indeed, (Ahi's settlements) provide evidence for this situation in XVI. century,especially by giving their names to neighbourhoods in urban areas; and to the villages, hamlets, farms and uplands in rural areas. Akhi lodges are the venues in which the Akhi maintain their effectiveness in rural and urban areas. The Akhi dervish lodges, the social organization (association) created by the tradesmen and artisans together in order to provide mystical solidarity between the members of that culture, are the establishment which give directions to social and economic life in the erea. The Akhi dervish lodges are one of the cultural centers in terms of both offering a wide training services where there is no madrasa instiutution and also hosting shelters where people come from outsides of villages or cities. The Akhi lodges provide the formation of inhabited by having an important role in the establishment and development of the settlements in cities and rural areas. Therefore, this study includes Akhism lodges, which have conducted their effectiveness in both urban and rural areas, and covers the distribution of XVI. century Turkey Akhism lodges. Akhi lodges, which can be encountered in almost every part of Anatolia, are deeply affecting institutions with their activities and events, have undertaken active roles in that period of social, political and economic life of Anatolia since Turkization of Anatolia. It is quite crucial in terms of revealing their missions as being more intense of Zaviye (lodges) named Akhi in the areas considered as "end zones" than other areas during Turkization of Anatolia.

Akhi, ,

Akhism, ,

Lodge ,