Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde söz varlığını geliştirme: kavramsal anahtarlar aracılığıyla deyim

Bilişsel bilimler alanında elde edilen kazanımların uygulamalı dilbilime aktarılması sürecinde dikkat çeken çalışma alanlarından biri de deyim öğretimidir. Deyimlerin nedensizlik temelinde şekillendiği, bu nedenle de her birinin kendi başına ve daha çok ezbere dayalı olarak öğrenilmesi gerektiğini savunan anlayış, ilk defa George Lakoff ve Mark Johnson tarafından sistemli biçimde ortaya konan Kavramsal Metafor Teorisi’nin ışığında geçerliliğini yitirmiştir. Kavramsal Metafor Teorisi’ne göre dilsel metaforları doğuran, insan zihnindeki metaforik düşünce kodlarıdır. Söz gelimi “Zamanını boşa harcıyorsun. Derslerden arta kalan zamanı aileme ayırıyorum. Zamanını iyi değerlendirmelisin. Zaman kazanmak için başka ne yapabiliriz? Zaman kaybetmeyelim. Daha fazla zamanınızı almayayım.” gibi dilsel ifadelerin arka planında zaman kavram alanının paraya ilişkin kavram alanı ile anlaşılmasını sağlayan ZAMAN PARADIR kavramsal metaforu vardır. Böyle bir kavramsal öbeklenme, deyimler için de söz konusudur. Bu düşünceden hareketle, özellikle ikinci dil öğretimi alanında ve daha çok üniversite öğrencilerine yönelik olarak yapılan metafor farkındalığı geliştirme çalışmalarından verimli sonuçlar elde edilmiştir. Ancak bu alanda Türkçenin gerek yabancı dil gerekse ana dili olarak öğretimine yönelik araştırma ve uygulamalar sınırlıdır. Bu çalışmada, söz konusu teoriyi tanıtarak bu teori doğrultusunda oluşturulacak bir eğitim modeline ilişkin önerilerde bulunmak hedeflenmektedir. Bu doğrultuda, günlük hayatta sık kullanılan, dolayısıyla Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenler için de önem taşıyan organ adlarıyla ilgili deyimlerin öğretimine yönelik bir çerçeve oluşturularak etkinlik örnekleri sunulacaktır

Kavramsal metafor ,

Kavramsal anahtar ,

Organ adları ,

Deyim öğretimi ,

Idiom teaching has been a remarkable research area due to advancement of cognitive sciences and applied linguistics. The concept which claims that idioms are arbitrary has lost its validity under the light of Conceptual Metaphor Theory manifested by Lakoff and Johnson. According to the theory, linguistic metaphors are connected with the metaphoric thinking codes in human mind. For instance, the metaphors related to the concept of time in these sentences are connected with the conceptual metaphor “TIME IS MONEY”: “You spend your time in vain./Zamanını boşa harcıyorsun. I devote my time which remains after the lessons to my family./Derslerden arta kalan zamanı aileme ayırıyorum. You should realize the value of your time./Zamanını iyi değerlendirmelisin. What else can we do to save the time?/Zaman kazanmak için başka ne yapabiliriz? We shouldn’t vaste our time./Zaman kaybetmeyelim. I don’t want to take your time anymore./Daha fazla zamanınızı almayayım.” This kind of conceptual clusters are available for idioms as well. Following this vein, researchers have obtained encouraging data showing the effectiveness of raising metaphoric awareness in idiom teaching. This kind of research is limited in Turkish applied linguistics literature. This article aims to introduce the Conceptual Metaphor Theory, and make suggestions on teaching idioms using an educational model based on the theory. Therefore, we will draw a framework about somatic idioms since these idioms are used frequently in daily language, and offer some exercises which can be used in classroom activities.

Conceptual metaphor, ,

Conceptual key, ,

Organ names,Idion teaching ,