Türkçede -agan /-gan ve -ici ekleri ve sûdî şerhindeki kullanımları

Türkiye Türkçesinde işlek olmayan -AGAn/-GAn eki Türkçenin gelişiminde önemli özellikler sergiler. Karahanlı Türkçesinde fiildeki süreklilik anlamı -GAn sıfat-fiiliyle birlikte az da olsa -AGAn ekiyle de sağlanır. Bu kullanım EAT eserlerinde ve Sûdî şerhinde artarak devam eder. Sûdî, döneminde hâlâ işlek olarak kullanıldığını anladığımız -AGAn / -GAn’lı türetimleri Farsça sıfat-ı müşebbehe olan kelimelerin Türkçedeki anlamlarını tam olarak vermek için kullanır. Bu türetimlerde fiilin sürekli yapıldığı vurgulansa da bunların bir kısmı sıfat-fiil işleyişindedir. Sûdî, şerhinde ism-i failleri karşılamak için ise -IcI ekinden yararlanır. Bu ek de -AGAn/-GAn ekleri gibi bazı kullanımlarda bitimsiz fiil işleyişindedir.

Sûdî şerhi ,

-IcI eki sıfat-fiil. ,

-AGAn / -GAn eki ,

Sudi’s annotation ,

The suffixes of -AGAn / -GAn used unfrequently in Modern Turkish exhibit some important features in the development of Turkish. In Karakhanid Turkic, the habitual meaning of the verb is formed with -GAn participle and in some cases with -AGAn. This usage increases gradually in Old Anatolian Turkish and Sudi’s annotation. Sudi utilizes the derivation of -AGAn/-GAn used in his time productively in word formation in order to translate the exact meaning of the Persian words into Turkish, which were called sıfat-ı müşebbehe (an adjective formed from a verb). In these derivations, although the habitual meaning of the verbs is stressed, some of them function as participles. On the other hand, Sudi uses Turkish -IcI suffix in order to substitute Persian agent nouns (ism-i fail). The suffix functions as non-finite verbs in some constructions like -AGAn /-GAn suffixes.

-IcI suffix ,

-AGAn /-GAn suffixes ,

Participle ,