Sibirya tatar türkçesiyle türkiye türkçesi ağızlarındaki benzerlikler üzerine bir değerlendirme

Yazarlar :

Doç. Dr. Ercan ALKAYA ,

Yazar kurumları :

Fırat Üniversitesi¹

Görüntülenme :

805

DOI :

Özet Türkçe :

Kıpçak grubu Türk lehçelerinin günümüzdeki önemli kollarından birini olusturan Tatar Türkçesi 1. Orta diyalekt, 2. Batı (Miser) diyalekti, 3. Doğu (Batı Sibirya) diyalekti olmak üzere baslıca üç ağız bölgesine ayrılmaktadır. Tatar dil biliminde daha çok Batı Sibirya Tatarları olarak adlandırılan Sibirya Tatarları 300 bine yaklasan nüfuslarıyla bugün Batı Sibirya’nın Tümen, Baraba, Omsk gibi bölgelerinde oldukça büyük bir alanda dağınık olarak yasamaktadırlar. Sibirya Tatar ağızları da kendi içinde 1. Tobol-Đrtis Bölgesi ağızları (Tümen, Tobol, Saz yöresi, Tevriz ve Tara), 2. Baraba Ağzı, 3. Tom ağzı olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Sibirya Tatar Türkçesi ses bilgisi, sekil bilgisi ve söz varlığı bakımından Oğuzca unsurlarla benzerlikler görülmektedir. Sibirya Tatarları üzerine incelemeleri bulunan D. G. Tumaseva, D. M. Nasilov, Abdülkadir Đnan ve Mustafa Öner gibi bilim adamları, Sibirya Tatarlarının dillerinin olusumunda Kıpçak, Karluk, Uygur dil özelliklerinin yanı sıra Oğuz unsurunun da katkısı olduğuna dikkati çekmektedirler. Bu çalısmada Sibirya Tatar Türkçesinde görülen ses bilgisi, sekil bilgisi ve özellikle de söz varlığıyla ilgili Oğuzca (daha çok Türkiye Türkçesi ve ağızları) unsurlar üzerinde durulmustur. Sibirya Tatar ağızlarında görülen ve Oğuzca söz varlığının bilinen unsurlarından olan;

Anahtar kelimeler :

Türkçe ,

Sibirya Tatar Türkçesi ,

Türkiye Türkçesi Ağızları ,

Fonetik ,

Özet İngilizce :

Tatar Turkish, one of the important branches of Kipchak dialects of Turkish, is regarded as been separated into three branches: 1. Middle dialect, 2. Western (Misher) dialect, 3. Eastern (West Siberia) dialect. Siberian Tatars, known as Western Siberian Tatars, today, is scattered around Tumen, Baraba, Omsk region with their 300.000 population. Siberian Tatar dialects can also be considered as been separated into there branches: 1. Tobol-Irtish Region dialects (Tumen, Tobol, Saz region, Tevriz and Tara), 2. Baraba dialect, 3. Tom dialect. Siberian Tatar Turkish and Oguz Turkish have shown similarities in terms of vocabulary, phonetic and morphology. Scientists who has studied on Siberian Tatars such as D. G. Tumaseva, D. M. Nasilov, Abdulkadir Inan and Mustafa Oner, have emphasised that besides Kipchak, Karluk, Uigur Turkish, Oguz Turkish also has some impacts on formation of Siberian Tatar dialects. In this study, the focus is Oguz Turkish (speically Turkey Turkish and its dialects) elements, seen in Siberian Tatar Turkish in terms of phonetic, morphology and vocabulary. A number of words in Sberian Tatar Turkish such as arı ‘bee’, inek ‘cow’, bura/pura ‘here’, quça ‘husband’, nene ‘grandmother’, tete ‘grandfather’ is given. Their place in Turkey Turkish dialects has been analysed and evaluations have been conducted regarding the topic.

Anahtar kelimeler :