Sarikiz efsanesindeki sarikiz ve eski türk inançlarindaki albiz üzerine

Efsaneler, edebî metinler oldukları kadar içlerinde taşıdıkları unsurlar açısından inanç metinleri olarak da karşımıza çıkmaktadır. Türk Halkbilimindeki sözlü anlatımlar içinde, olağanüstü özellikler taşıyan, gizli güçlere sahip oldukları düşünülen fakat ne olduğu bilinmeyen varlıklarla ilgili pek çok inanç ve uygulama vardır. Bunlardan biri olan Albız, Türklerin çok eskiden beri hakkında inanma ve efsaneler teşekkül ettirdiği ruhların başında gelmektedir. Öyle ki medeniyet ve kültür olarak yaşadıkları her farklı dönemde Albız ile olan ilişkilerini kesmemişler, onu yeni şartlarına uydurmuşlardır. Bu sözcük Türkçede ve bazı Türk destanlarında ilbis, ilbiz, elbis, elbiz, albıs, almıs değişkenleriyle yer almaktadır. Balıkesir ve yöresi Tahtacı Türkmenlerin çoğunluğu günümüzde Kaz Dağları ile Madran Dağları eteklerinde yaşamaktadır. Tahtacı Türkmenler, Anadolu Alevileri içerisinde yer alan, kendilerine özgü inançlara sahip bir topluluktur. Tahtacı inanç sistemi, Türk kültürünün önemli zenginliklerindendir. Bu zengin kültürde her hizmet, hareket, işaret, renk ve sayı, hatta kullanılan eşya yüzyıllar öncesine giden bir gelenek içinde birtakım kavram, kişi veya uygulamaları sembolize etmektedir. Günümüzde Kaz Dağlarında da bu eski inanış ve uygulamalar günlük hayatın içinde yer almaya devam etmektedir. Bu makalede öncelikle eski Türk topluluklarında Albız inancının yeri ve önemi üzerinde durulacak, daha sonra ise ayrıntılı şekilde etimolojik boyutu, Tahtacı inançlarındaki yeri, tarihsel ve sosyolojik boyutları genel olarak incelenmeye çalışılacaktır. Günümüzde her yıl düzenlenen Sarıkız şenlikleri ile tanınan Kaz Dağları, zengin bir kültürel yapıya sahip olmasına rağmen halkbilimi araştırmalarında yeteri kadar incelenmemiştir. Bu makalede, Sarıkız Efsanesi’ndeki Sarıkız ile Eski Türk inançlarındaki Albız arasında bir bağlantı kurulabileceği savunulmaktadır. 

Eski Türk İnançları ,

Tahtacı İnançları ,

Sarıkız Efsanesi ,

Sarıkız ,

Albız ,

Besides the fact that Legends are regarded as literary text, the issues that they contain as subject matter can also considered as texts of morality or faith. There are many beliefs in and applications of that are not defined but believed to have supernatural, secret powers in the oral narratives of Turkish folk tales. The Albız is one of the chief spirits about which Turks formed beliefs and legends. In that case, Turks didn’t also cut their relation with Albız in every different period they lived; they adapted Albız to its new condition. This word takes place in Turkish language and in some Turkish epopes with variables like ilbis, ilbiz, elbis, elbiz, albıs, almıs. Today, all of the Tahtacıs live around the Kaz Mountains and Madran Mountains in Balıkesir. The Tahtacı Turkmens, who are one part of the Anatolian Alevis, are a society with their own typical beliefs. The Tahtacı belief system is one of the important richnesses within Turkish culture. In this rich culture, every service, act, sign, color and number even belongings symbolize certain concepts, persons or applications in a tradition goes back to early centuries. These old beliefs and practices occupy a place in this life of area. This article, firstly, analyzes the status and the importance of the belief of Albız in historical Turkish societies. Then it focuses on the etymology of the term and its place in Tahtacı beliefs and it concludes with exploring historical and sociological dimensions of the concept in Tahtacı. Whether the Kaz Mountains which are known by yearly celebrated the Sarıkız festival have a rich cultural structure, they are not included to the folklore researches. In this article, it is defended that a connection between the Albız in old Turkish beliefs with the Sarıkız in the Sarıkız Legend will be established. 

Old Turkish Beliefs, ,

Tahtacı Beliefs, ,

Sarıkız Legend, ,

Sarıkız, ,

Albız ,