şanlıurfa ağzında yaşayan bazı kelimelerin tarihî ve coğrafî uzantıları

Dilin sürekli bir değişim içinde olduğu bilinmektedir. Dildeki değişmelerde etkili olan iki önemli unsur zaman ve zemindir (coğrafya). Zamana bağlı ortaya çıkan değişmeler tarihsel dilbiliminin konusuyken, coğrafyaya bağlı olarak ortaya çıkan değişmeleri, ağız araştırmaları incelemektedir. Gerçekten de ağız araştırmaları, ses, biçim, söz varlığı gibi dilin birçok alanında coğrafyaya bağlı olarak ortaya çıkan değişmeleri konu edinir. Bireylerin, kullandıkları sözcükler, ekler ya da söyleyiş özellikleri ait oldukları coğrafya hakkında bilgiler sunar. Birbirinden uzak iki yerleşim yerinde görülen ortak sözcükler, biçimler ya da söyleyiş özellikleri, bu iki yer arasındaki mevcut kültür ortaklığının habercisidir. Bu durumda sözcüklerden, eklerden ya da söyleyiş özelliklerinden yola çıkılarak farklı bölgeler arasındaki kültür bağları tespit edilebilir. Dahası ortak sözcükler için haritalar oluşturularak, mevcut kültür bağları görsel biçimde sunulabilir. Bu çalışmada, Şanlıurfa ağzında yaşayan bazı kelimelerden yola çıkarak, başka yerlerle Şanlıurfa ağzı arasındaki söz varlığı ortaklığı tespit edilmiştir. Hacimle ilgili sorundan dolayı çalışmada sadece 7 kelime kullanılmıştır. Kelimelerin seçiminde yaygınlık ve kullanım sıklığı ölçüt alınmıştır. apar-, baya / bayak(ı) / bayahtan, bıldır, cibinnik, kahınç / kakınç, soyha, yaylım kelimelerinin nerelerde kullanıldığı harita üzerinde gösterilerek sözcük haritası oluşturulmuştur. Eğitim bilimciler eğitim ve öğretimde görselliğin önemli bir unsur olduğunu belirtmekte, görsel materyallerin eğitim öğretimi kolaylaştırdığını ve kalıcılaştırdığını vurgulamaktadır. Bölgeler arasındaki kültürel ortaklığı görsel olarak sunan sözcük haritalarının kullanılması, ağız araştırmalarına yeni bir zenginlik katacaktır.

Şanlıurfa ağzı ,

sözcük haritası ,

apar- ,

It is known that language is in a constant change. Two important factors influential on language change are time and space (geography). While time-related changes in language are subject of historical linguistics, language changes happening in relation to geography are examined by dialect researches. Actually, dialect researches focus on changes caused by the geography-related reasons in different fields of language like phonlogy, morphology and vocabulary. Words, affixes or articulation features used by individuals or provide information about geography they belong to. Common words, morphemes and articulatory characteristics appearing in two different settlements away from each other are indicators of existing cultural association. In these circumstances, it is possible to determine cultural bonds between different regions based on words, affixes or articulation features. Moreover, existing cultural associations can be presented visually by generating maps for common words. In this research, based on some words existing in Şanlıurfa dialect, vocabulary commonality has been determined between Şanlıurfa and other places. Only 7 words have been used in the study because of volume problem. In selection of words, prevalence and frequency of use has been considered as criterion. Word map has been created by illustrating where the words including apar-, baya / bayak(ı) / bayahtan, bıldır, cibinnik, kahınç / kakınç, soyha, yaylım are used. Educational scientists highlight the importance of visuality in education and instruction and they emphasize that visual materials facilitate and perpetuate educational teachings. Use of word maps which present cultural association visually between different regions will add a new richness to dialect researches.

Şanlıurfa dialect, ,

word map, ,

apar-, ,

bayak, ,

bıldır, ,

cibinnik, ,

kahınç, ,

soyha, ,

yaylım. ,