Runik türk yazıtlarında anlamsal açıdan geçişlilik ve geçişsizlik özelliğini ortaklaşa taşıyan eylemler üzerine

1963‟te K. Lübimov "geçişlilik-geçişsizlik kategorisinin leksik, çatı kategorisinin ise gramatik birer kategori olduğu"nu ortaya koyarak çatı ve geçişlilik-geçişsizlik kavramlarını birbirinden ayırarak sistemleştirmiştir. Zeynep Korkmaz da, bu konuda Lübimov‟la aynı fikirde olup "henüz çatı ekleriyle genişletilmemiş kök veya gövde halindeki fiillerde var olan geçişlilik ve geçişsizlik özelliği, fiillerin kendi sözlük anlamlarıyla ilgili olarak asıllarında var olan bir özelliktir." demektedir. Dolayısıyla eylem kök ve gövdelerinin "çatı ekleri" (etken, edilgen, işteş vb.) ile genişletilmesinden sonra beliren geçişlilik ve geçişsizlik özelliği gramer kategorisi durumundadır. Bu yazının konusu Runik Türk yazıtlarındaki hem geçişli hem de geçişsiz özellik taşıyan eylem kök ve gövdeleridir. Bu eylemler için bugüne dek terimsel bir karşılık önerilmemiştir. Çift çatı, ikili çatı gibi kullanılan terimler, çatı ekleriyle genişlemiş eylemler için kullanılmaktadır. Bu yazıda Türk yazıtlarında anlam değişmesi olmaksızın hem geçişli hem de geçişsiz özellik taşıyabilen bazı eylem kök ve gövdeleri tanıtılacak ve örneklendirilecek, bu durumun nedenleri sorgulanacaktır.

Eski Türkçe ,

Geçişli Fiiller ,

Geçişsiz Fiiller ,

In 1963, K. Lübimov systematized the concepts of transivity and intransivity by verifying that "the category of transivity/intransivity is lexical, but the voice is grammatical". Zeynep Korkmaz shares the same opinion with Lübimov and says that "the features of transivity and intransivity of the verb stems are related to the lexical meanings of these verbs." Hence the transivity and intransivity which comes up with the voice suffixes is in the case of grammatical category. The issue of this article is to emphasize some verbs both transitive and intransitive in the Turkic Runic inscriptions. It has not been offered a term for these verbs up to these point. The terms çift çatı and ikili çatı in Turkish are used for the verbs, derived from the voice suffixes. The verb stems both transitive and intransitive without semantic change in Turkic Runic inscriptions will be introduced and exemplified in this paper.

Old Turkish, ,

Verbs Both Transitive and Intransitive ,