Lehçeler arasi aktarmalarda yalanci eş değerler sorunu

Türk dili, geçmişten bugüne, çeşitli dil içi nedenlerin yanı sıra, bazı tarihî ve siyasi sebeplerle de birbirinden farklı lehçelere ayrılmıştır. Bu lehçeler bulundukları gruplara göre bazı yönlerden birbirleriyle benzerlik gösterirken bazı yönlerden de birbirlerinden ayrılmaktadırlar. Lehçelerin söz varlığı, bu bakımdan dikkate değerdir. Bazı lehçeler, söz varlığı bakımından büyük oranda örtüştüğü halde bazıları bu konuda çok az ortaklık gösterir. Bunu belirleyen en büyük etken, lehçelerin aynı grupta yer alıp almadıklarıdır. Ülkemizde özellikle 90’lı yılların ortalarından itibaren aktarma faaliyetlerinin hız kazanması, diğer lehçelerin söz varlıklarının tanınmasını sağlamıştır. Bu aktarma faaliyetleri bir yandan da çeşitli aktarma problemlerini beraberinde getirmiştir. Bu problemlerin başında, lehçelerdeki yalancı eş değerli kelimelerin aktarılması gelmektedir. Bu kelimeler, aktarıcılar için bir tuzak olagelmiştir. Bu çalışmada Güneydoğu lehçe grubuna giren Özbek ve Yeni Uygur Türkçelerinin söz varlığında yer alan yalancı eş değerli fiiller üzerinde durulmuş; bu lehçeler ile Türkiye Türkçesi yazı dili arasında yalancı eş değerli fiiller tespit edilmiş ve anlam farklarına dikkat çekilmiştir. Bu farklılıkların çok anlamlılık, anlam genişlemesi, eş seslilik gibi anlambilimsel olayların etkisiyle meydana geldiği anlaşılmıştır. Sözü edilen lehçelerde fiillerin anlamlarının aşağı yukarı aynı olduğu; ancak Türkiye Türkçesinde bu fiillerin bazılarının anlam değişikliğine uğradıkları, bazılarınınsa zaten farklı köklerden gelen ve dolayısıyla farklı anlamlar taşıyan fiiller oldukları dikkat çekmektedir. Bu çalışmayla söz konusu lehçelerden yapılan çevirilerde faydalı olunacağı umulmaktadır.

Türk lehçeleri ,

Özbek Türkçesi ,

Türkiye Türkçesi ,

The Turkish language has been divided into different dialects because of some historical and political reasons as well as various language-internal reasons from past to present. While these dialects are similar to each other in some ways, they are also different from each other in some ways. Vocabulary of dialects is noteworthy in this regard. Although some dialects match up substantially with each other in terms of vocabulary, other dialects match up slightly. The most important factor in determining this is if dialects are taking place in the same group or not.

In our country, especially since the mid-90s, acceleration of translation activities’ has caused recognition of other dialects’ vocabularies. On the other hand these translation activities have brought with various translation problems too. Translation of false friends is at the top of these problems. These false equivalance words are used to being trap for transmitters.

This study is focused on false equivalance verbs in vocabularies of Uzbek and Modern Uighur Turkish which are taken place in south-eastern dialect group; between these dialects and Turkey Turkish written language, false equivalance verbs have been identified and has been focused on meaning differences. During this classification, it has been understood that these differences have happened as a result of varios meaning matters such as synonymy, homonymy, polysemy. In Uzbek and Modern Uighur Turkish it has been seen that meanings of verbs are similar; but in Turkey Turkish some of these verbs have had different meanings in time, some of them have already come from different roots and therefore have different meanings. Through this study, it is hoped that it will be useful in translation studies from these dialects.

Turkish dialects ,

Uzbek Turkish ,

Verbs of false friends ,