Kül tigin abidesi’nin güney-doğu yüzünde geçen “ıġar oġlanı~ızda tayġunu~uzda yigdi igidür ertigiz.” ifadesindeki “igid-” fiili üzerine

Orhun Abideleri’nin Vilhelm Thomsen tarafından okunuşundan bugüne kadar abideler üzerinde pek çok çalışma yapılmıştır. Thomsen ve Radloff ile başlayan okuma ve anlamlandırma çalışmaları günümüze kadar devam etmiş, gerek yerli ve gerekse yabancı Türkologlar tarafından abideler üzerine müstakil metin neşirleri yapılmış, çeşitli okuma ve anlamlandırma denemeleri gerçekleştirilmiştir. Bu yoldaki çalışmalar bugün de devam etmektedir. Bu çalışmalarla abidelerdeki birçok mesele çözüme kavuşmuş ve kavuşmaktadır. Özellikle abidelerin anlamlandırılması çalışmaları, taşlardaki dilin anlam zenginliğinin ortaya konulması açısından son derece önemlidir. Zira bir kelimenin ifade ettiği kavramların çeşitliliği, o kelimenin ait olduğu dilin eski ve köklü bir dil olduğunu gösterir. Biz de bu çalışmamızda Kül Tigin Abidesi’nin Güney-Doğu Yüzünde Geçen “ıġar oġlanı~ızda tayġunu~uzda yigdi igidür ertigiz.” cümlesindeki “igid-” fiilinin bu cümle içinde yüklendiği anlam üzerinde duracağız. Bunu yaparken “igid-” fiilinin “ıġar oġlanı~ızda tayġunu~uzda yigdi igidür ertigiz.” cümlesindeki anlamı ile söz konusu fiilin geçtiği diğer cümlelerdeki anlamını karşılaştıracağız. Ayrıca “igid-” fiiline, abideler üzerinde metin neşri ve anlamlandırma çalışması yapmış olan Muharrem Ergin, Talat Tekin, Hüseyin Namık Orkun ve Vilhelm Thomsen gibi bilim adamlarının verdikleri anlamları ele alarak, gerek Köktürk, Uygur, Karahanlı, Harezm Türkçeleri gibi tarihî Türk lehçelerinden ve gerekse Türkçenin tarihî sözlüklerinden vereceğimiz örneklerle “igid-” fiiline “ıġar oġlanı~ızda tayġunu~uzda yigdi igidür ertigiz.” cümlesinde verilmesi gereken anlamla ilgili kendi görüşümüzü açıklayacağız.

Kül Tigin Abidesi ,

igid- ,

Orhun ,

Fiil ,

There have been so many studies on Orkhon Inscriptions since its being read by Vilhelm Thomsen. The studies on reading and meaning that started with Thomsen and Radloff have been continuing to these days, self-contained text publications on the inscriptions have been done by domestic and foreign Turcologists, various reading and meaning trials have been done. With these studies so many issues in the inscriptions have been solved and continue. Especially, the meaning studies have a crucial importance from the point of revealing the richness of language’s meaning. Because, the diversity of notions that a word defines proves the language’s –the word belonging to- being ancient and deep rooted. In this study, it is going to be analyzed the meaning of the verb “igid-” that was used in the sentence “ıġar oġlanı~ızda tayġunu~uzda yigdi igidür ertigiz.” situated on the South-East front of Kül Tigin inscription. While doing this, there is going to be a comparison between the meanings of the verb “igid-” used in the sentence “ıġar oġlanı~ızda tayġunu~uzda yigdi igidür ertigiz.” and its other meanings that are used in other sentences. Moreover, by handling the meanings of “igid-” that were given by such scientists as Muharrem Ergin, Talat Tekin, Hüseyin Namık Orkun and Vilhelm Thomsen who hve studies on text publications and meaning and by giving further examples from both the historical Turkish dialects as Köktürk, Uigur, Karahan and Khorezm and the historical words of Turkish, the meaning that must be given to the verb “igid-” in the sentence “ıġar oġlanı~ızda tayġunu~uzda yigdi igidür ertigiz.” is going to be explained according to my opinion.

crucial importance ,