Kirgiz türkçesiyle yazilmiş olan seyyid battal gazi destani üzerine bir inceleme

Seyyid Battal Gazi, İslâmiyet’in yayılma sürecinde Emevî-Bizans savaşlarının Müslüman kahramanı olarak sembolleşmiştir. Türklerin Anadolu’yu fethi ile başlayan ve Avrupa’ya yönelmeleri ile devam eden Türk-Bizans mücadelesi sürecinde bu kahramanla ilgili menkıbeler Türkler arasında oldukça yayılmıştır. Battal Gazi ile ilgili bu menkıbeleri ihtiva eden ve Battalnâme adı verilen eserler XIII-XIV. yüzyıllardan itibaren Anadolu’da yazılmaya başlanmış, bunların manzum ve mensur birçok nüshası günümüze ulaşmıştır. Türk epik destan geleneği zemininde teşekkül eden bu eserlerin sadece Anadolu sahasında değil Anadolu dışındaki Türk toplulukları arasında da yayılmış olduğu anlaşılmaktadır. Bu çalışmada Kırgızistan Milli İlimler Akademisi Elyazmaları Arşivinde bulunan ve “Seyitbatal Comogu” (Seyyid Battal Destanı) olarak adlandırılan elyazması nüsha üzerine bir inceleme sunulmuştur. Bu nüsha Seyyid Battal Gazi destanının Kırgız Türkçesiyle yazılmış olan manzum metnini içermektedir. Eser, Anadolu’da yazılan Battalnâme nüshalarının Orta Asya coğrafyasına ulaştığını ve farklı Türk lehçelerinde yeni metinlerinin oluştuğunu örneklemesi bakımından önemlidir. Mamatkul Murataliyev’in yazıya aktardığı bu metinde geçen yer ve kişi adları, epizot ve motif yapısı Anadolu sahasında mevcut olan nüshalardakilerle büyük ölçüde örtüşmektedir. Bu metin Anadolu’da yazılmış Battalnâme nüshalarının etkisiyle ortaya konulan, Kazak Türkçesiyle yazılmış bir Battalnâme metninden uyarlanarak; fakat Kırgız destancılık geleneği özelliklerine uygun biçimde yeniden oluşturulmuştur. Bu şekilde konu ve olaylar ile mekân ve kişi adlarının ortak olduğu; fakat dil, şekil, üslup ve folklor unsurları bakımından oluşturulduğu sahanın özelliklerine göre şekillenen yeni bir metin ortaya çıkmıştır. 

Destan ,

Battal Gazi Destanı ,

Kırgız Destanları ,

Epik Destan ,

Epic ,

Epic of Battal Gazi ,

Kyrgyz Epics ,

Seyyid Battal Gazi became the Muslim hero of Umayyad-Byzantine wars in the process of spreading Islam. Epics about this hero were quite spread among the Turks in the process of Turkish-Byzantine struggle which began with the conquest of Anatolia by the Turks and continued by their turning towards Europe. The works called Battalnâme which contain epics about Battal Gazi were first written in Anatolia starting from XIII-XIV centuries and many copies of them in verse and prose reached to our times. It was understood that these works formed according to Turkish epical epic tradition were spread not only in Anatolian area but also among the Turkish communities outside Anatolia. In this study, a review was presented on the manuscript copies of the so-called "Seyitbatal Comogu" (Epic of Seyyid Battal) which is in the archives of the Kyrgyz National Academy of Sciences of Manuscripts. This copy includes the poetic text of Seyyid Battal Gazi epic written in Turkic Kyrgyz. The work is important in terms of being an example that Battalnâme copies written in Anatolia reached the Central Asian geography and some new texts were composed in different Turkish dialects. The names of the place and the people, the episode and motif structure in this text, transferred to writing by Mamatkul Murataliyev, largely overlap with the existing copies in the Anatolian area. This text was presented under the influence of Battalnâme copies written in Anatolia, and it was adapted from a Battalnâme text written in Turkic Kazakh, but it was re-created to match the characteristics of the Kyrgyz epic tradition. In this way, a new text emerged with the common names of place and people and topics and events, but the language, form, style and elements of folklore were shaped according to the terms of the area’s features. 

Epical Epic ,