Kırgız sözlükçülüğünde husein [karasayeviç] karasayev ve konstantin [kuzmiç] yudahin’in yeri

Bu makalede Husein [Karasayeviç] Karasayev ve Konstantin [Kuzmiç] Yudahin’in Kırgız sözlükçülüğüne katkısı ele alınmıştır. Bir standart dilin oluşmasında sözlüklerin rolü büyüktür. Kırgızca yazı dili XX. yüzyılın ilk çeyreğinin sonlarında oluşmuştur. Gerek Kırgızca yazı dilinin oluşturulmasında ve gerekse Kırgız sözlükçülüğünde K. Karasayev ve K. K. Yudahin’in önemli bir yeri vardır. Bu çalışmada Kırgızistan’da sözlüklerin oluşturulmasında önemli rol oynayan ve Kırgız alfabesinin tüm çeşitlenmelerini düzenlemiş olan H. K. Karasayev tarafından hazırlanan Kırgızca imla kılavuzunun çeşitli baskıları incelenmiş, ayrıca K. K. Yudahin’in Kırgızca-Rusça Sözlüğünün tüm baskıları farklılıklarıyla birlikte ele alınmıştır. Kırgızca-Rusça Sözlüğün ilk baskısı 1940 yılında, ikinci baskısı 1965 yılında, üçüncü baskısı 1985 yılında, dördüncü baskısı ise 1999 yılında yapılmıştır. Kırgız dilinin kelime hazinesini tespit eden ve kelimelerin kullanışlarını gösteren Yudahin’in sözlüğü birçok ülkede büyük ün kazanmıştır. Yudahin, çalışması için gerekli malzemeleri 1920 yıllarında ders kitapları, gazeteler, dergiler ve folklordan derlemeğe başlamıştır. Bu sözlükte, o dönemdeki Kırgız dilinin kelime hazinesi, tarihî ve etnografya terimler, folklorik malzemeler, eski tabirler, yaklaşık olarak iki bin atasözü ve deyim yer almaktadır. K. K. Yudahin’in Kırgızca-Rusça Sözlüğü Kırgız gelenekleri, tarihi ve kültürüyle ilgili çok zengin malzeme içermesinin yanında aynı zamanda ansiklopedik bir sözlük özelliğini taşımaktadır. Ekim Devrimi’ne [24 Ekim 1917] kadar okuryazar Kırgızlar, Çağatayca kullanıyorlardı. Ekim Devrimi’nin ilk yıllarında okullarda eğitim dili Kazakça ve Tatarca idi. 1923 yılından itibaren ilk defa Kırgızca okul kitapları çıkarılmağa başlanmış, böylece Kırgızca artık resmî dil olarak kullanılmağa başlanmıştır.

Sözlükçülük ,

Kırgızca ,

sözlük ,

imla kılavuzu ,

In this notification, there will be discussed the Kyrgyz lexicography contribution of K. KARASAYEV and K. K. YUDAHIN. Dictionaries has a very important role in the formation of the standard language. The Kyrgyz writing language has been formed in the XX century at the end of the first quarter. K. KARASAYEV and K. K. YUDAHIN has a big effect both in creating the Kyrgyz writing language and in the Kyrgyz lexicography. In this labor will be analyzed the various prints of the Kyrgyz spelling guide that was done by K. KARASAYEV who helped in forming of dictionaries in Kyrgyzstan and editor of all the variants of the Kyrgyz alphabet,and the Kyrgz-Russian dictionary of K. K. YUDAHIN will be dealed with all the differences of the prints. The Kyrgyz-Russian dictionaries first print was in the year of 1940, the second print was in 1965, the third print was in 1985 and the fourth was done in the 1999. YUDAHIN's dictionary has a very big reputation which shows the Kyrgyz word treasures and the usages of the words. Yudahin started the work in 1920 with collecting the materials like textbooks, newspapers, magazines and folklore. This dictionary consists of the Kyrgyz languages word treasure, historical and etnographic idioms, folklore materials, old idioms and approximately two thousand idioms and proverbs. This Kyrgyz-Russian dictionary is also an encyclopaedic dictionary because Kyrgyz tradition with its history and culture has a rich content.

Lexicography, ,

Kyrgyz Turkish, ,

dictionary, ,

orthographic dictionary ,