Kirdeci ali ve dâstân-i ‘ömer ibni hattâb adlı küçük mesnevisi

Anadolu’da gelişen Türk edebiyatının ilk ürünleri dinî kaynaklı eserlerdir. Anadolu’nun Türkleşmesinde ve İslamlaşmasında önemli unsurlardan olan bu eserler, aynı zamanda Türklerin Anadolu’yu yurt olarak görmelerinde de dikkat çekici işlevler üstlenmiştir. Başlangıçta Kur’an ve surelerin çeviri ve tefsiri ile başlayan hizmet, daha sonra dinî, tasavvufî ve ahlakî manzum eserlerle devam etmiştir. Bu manzum eserlerin en çok görüldüğü dönemlerden biri XIV. yüzyıldır. Bu yüzyılda konuları dinî, ahlakî ve İslam kahramanlığı olan, küçük mesneviler şeklinde Geyik, Kesikbaş, Güvercin, Ejderha, gibi halkın dinî, ahlakî ve kahramanlık duygularına hitap eden eserler yazılmıştır. Bu eserlerin birçoğunun yazarı belli değildir. Bazılarının ise, eserin içinde geçen ismin yazar mı, yoksa söyleyen mi olduğu konusu belirsizdir. XIV. yüzyılda yaşadığı kabul edilen Kirdeci Alî de böyle şairlerden biridir. Kirdeci Alî’nin bugün elimizde edebiyat tarihinde yerini almış Kesikbaş Destanı, Güvercin Destanı ve Ejderha Destanı olmak üzere bilinen üç kısa mesnevisi vardır. Bunlar dışında Kirdeci Alî’ye izafe edilen Hikâye-i Delletü’l-muhtel, Geyik Destanı gibi mesneviler varsa da bunların ona aidiyeti şüphelidir. Kirdeci Alî’nin bugüne kadar kaynaklarda adı geçmeyen, bu çalışmada tanıtılacak olan Dâstân-ı Ömer İbni Hattâb adlı mesnevisi on beş beyitlik kısa bir mesnevidir. “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” kalıbıyla yazılan mesnevinin konusu Hz. Ömer ile bir “Yahudi” arasında geçen hikâyedir. Bu kısa mesnevide Hz. Ömer vasıtası ve Tanrı’nın takdiriyle bir Yahudi topluluğunun Müslümanlığı kabul etmesi olayı anlatılmaktadır.

Mesnevi ,

Kirdeci Ali ,

Destân ,

Ömer ,

The first products of Turkish Literature developed in Anatolia are literary works originating from religion. These literary works, which are very important elements in the Turkification and Islamization of Anatolia, provided for the Turks to adopt Anatolia as homeland. In the beginning, the service that had started with translation and commentary of Koran and the sections of the Koran continued with the religious, sufistic and moral poetic works. One of the periods that these poetic works are mostly seemed is XIV. century. In this century literary works that are appealing to the religious, moral and Islamic heroism feelings of folk have been written in the form of short masnavis like Deer, Limbless Head, Pigeon, Dragon. The authors of these works are mostly unknown. In some of them, the issue that the name which appeared in the works is whether belong to the author or the narrator is ambiguous. Kirdeci Ali is one of these poets who is assummed to have lived in the XIV. century. Kirdeci Ali has the well-known three short masnavi in the history of literature, which are the Epic of Limbless Head, the Epic of Pigeon and the Epic of Dragon. Except for these, there are some epics, which are ascribed to Kirdeci Ali, like the Hikâye-i Delletü’l-muhtel and the Legend of Deer. But it is doubtful whether these epics are belong to Kirdeci Ali. This article focuses on the Kirdeci Ali’s short and unknown masnavi, called as Dâstân-ı Ömer İbni Hattâb, including fifteen verses and written in the form of ”fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün”. The subject of this masnavi is the story between Omar and a Jewish person. The short mathnawi tells the apostasy of a Jewish society to the Islam by the providence of God and through the Omar’s acts.

Masnavi, ,

Kirdeci Ali, ,

Epic, ,

Ömer ,