“kan kaşanmak” deyimi üzerine

İnsanoğlu, konuştuğu dilin ifade olanaklarını kullanarak, kendisine has duygu ve düşünceleri kalıplaşmış sözlerle anlatma yoluna gitmiştir. Kalıplaşmış sözlerin anlamı, sözcüğün ya da sözcük grubunun ilk anlamından mecaz yolu ile geçiş yaparak halkın ortak düşüncesinin ürünüdür. Kalıplaşmış sözler içinde dilin ifade olanaklarını göstermesi bakımından deyimler oldukça ehemmiyetli bir yere sahiptir. Bir dildeki deyim varlığının tespiti de bu sebepten önem arz etmektedir. Bu makalede günümüz yazı dilinde unutulmuş, fakat Eski Anadolu Türkçesi metinlerinde sıkça geçen kan kaşanmak deyimi üzerinde durulacaktır. Makale iki bölümden oluşmaktadır. “Tebevvül” anlamında Eski Türkçe döneminden itibaren Türkçenin tarihi lehçelerinde kullanılmış, bugün de Anadolu ve Azerbaycan ağızlarında yaşayan bir sözcük olan kaşanmak’ın, kan kaşanmak deyimine temel teşkil ettiği için, anlamı ve tarihi lehçelerden başlanarak kullanımı, örneklerle gösterilmeye çalışılacaktır. Kaşanmak sözcüğünün deyimleşmiş hali olan kan kaşanmak deyiminin ilk anlamından başlanarak geçirdiği anlam geçişi makalenin ikinci bölümünü teşkil etmektedir. Kan kaşanmak deyiminin ilk anlamının “kan tebevvül etmek” olduğu, daha sonra anlam geçişi ile “çok korkmak, altına yapacak kadar çok korkmak, kan işeyecek kadar çok korkmak” anlamına karşılık gelen bir deyim olduğu ve Eski Anadolu Türkçesinde sıkça kullanıldığı gösterilmeye çalışılacaktır. Çalışma, deyimin günümüz Anadolu ağızlarında kullanımının ilk anlamı olan “hayvanın yük işlerinde kullanılmasından ve yükün hayvana fazla gelmesinden dolayı kan işemesi” anlamına yakın bir anlamda, insan için de kullanıldığının gösterilmesi ile sonlandırılacaktır.

kaşanmak ,

kaşandırmak ,

kan kaşanmak ,

Mankind chose to tell his own feeling and thoughts with stereotyped words by using the expression facilities of his vernacular. The meaning of stereotyped words form as community's mutual thought's product by switching of the word or phrase's first meaning via simile. Idioms have a crucial place in regard to show the expression facilities in stereotyped words. That's why, the detection of entitiy in a language have an importance. In this essay, it will be dwelled on the idiom "kan kaşanmak" which is forgotten in these days, on the other hand; is mentioned often in Old Anatolian Turkish texts. The essay is composed of two parts. In the first part; the word kaşanmak's usage which is used in the meaning of "to urinate" in Uighur Turkish, Karakhanid Turkish, Chagatai Turkish, Qipchaq Turkish and Old Anatolian Turkish since Old Turkish period and today exists in Anatolian and Azerbaijan dialects, is going to be tried to be shown with examples now that it forms a basis for "kan kaşanmak" idiom. In the second part of the study, it will be dwelled on the idiom kan kaşanmak's meaning transformation which is idiomatic form of the word kaşanmak, starting with the first meaning of it. The first meaning of the idiom kan kaşanmak means "to urinate blood, but later it becomes a idiom by meaning transformation; in the meaning of "frighten to death, be scared as piss oneself, be scared as peeing blood and this is going to be shown with examples. The study is going to be finished with showing the idiom's first meaning which is used in today's Anatolian dialects usage " using an animal to carry load and animal's peeing blood because of the heavy burden" in the close meaning it is used for people too.

kaşanmak, ,

kaşandırmak, ,

kan kaşandırmak, ,

idiom ,