Imparatorluktan cumhuriyete geçiş sürecinde ortaöğretim tarih programlarinda değişim ii: lise

 Bu araştırmada Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra “Tevhid-i Tedrisat Kanunu”na uygun olarak ortaöğretimin ikinci basamağını oluşturan lise tarih programında yapılan değişiklikler incelenmiştir. Araştırma, Osmanlı İmparatorluğu’nun ortaöğretim kurumları “Mekâtib-i Sultaniye”lerin son programı olan "1331 (1915) Mekteb-i Sultâniye Ders Müfredatı” içerisinde yer alan “Devre-i Sâni” programı ile Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk lise müfredatı olan “1340 (1924) Liselerin İkinci Devre Müfredat Programı”nda yer alan tarih ders içeriklerinin karşılaştırılmasına dayanmaktadır. Cumhuriyet ile birlikte devletin ulusal ve laik karekterine uygun olarak tarih programlarında önemli değişiklikler yapılmıştır. Tarih programları Osmanlı İmparatorluğu’nun “hanedancı” tarih anlayışının teokratik ve otokratik içeriklerinden arındırılarak ulusal ve laik bir çerçeveye kavuşturulmuştur. Ortaöğretimin ikinci basamağını oluşturan “Lise”lerde tarih dersleri; ilkçağ uygarlıkları, “Avrupa tarihi”, “Dünya tarihi” ile “Asr-ı Hâzır” tarihi olarak adlandırılmış olan “çağdaş tarih” veya başka bir deyişle “yakın dönemler tarihi”ne ayrılmıştır. Ayrıca bir karşılaştırma olanağı sağlaması için Avrupa ve Dünya tarihinin aynı dönemelerinde Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşanan gelişmeler de programa oldukça genel çizgileriyle yansıtılmıştır. Dünya, Avrupa ve Osmanlı tarihinin aynı dönemleri birbirleriyle bağlantılı ve karşılaştırmalı olarak bir “uygalık tarihi” yaklaşımı ile ele alınmıştır. İmparatorluk döneminin önemli tarihsel kişiliklerin yaşamlarına dayalı “hanedancı tarih” öğretimi terk edilerek yerine, Batıda gelişen modern ve bilimsel tarih yöntemi benimsenmiştir. Tarih programları Avrupa, Dünya ve Osmanlı ölçeğindeki önemli gelişmeler üzerinden, dönemler ve temaları esas alan sistematik bir uslupla yansıtılmıştır. Bu araştırmada imparatorluktan cumhuriyete geçiş sürecinde tarih programlarındaki değişimlerin bir değerlendirmesi yapılmıştır. Ayrıca iki döneme ait “Liselerin İkinci Devre” tarih programları yeni harflere çevrilerek ek olarak verilmiştir. Program metinlerinin yeni harflere aktarılması, Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki tarih öğretimi konusundaki değerlendirmeler için önemli bir katkıdır.

Tarih Eğitimi ,

Öğretim Programı ,

Cumhuriyet ve Tarih ,

Mekâtibi Sultaniyelerde Tarih ,

History Teaching ,

 In this study the changes made on the Secondary school history curriculum according to “The Tevhid-i Tedrisat” after the foundation of Turkish Republic are examined. It is based on the comparison of history course contents of “Devre-i Sâni” curriculum which was involved in “1331 (1915) Mekâtib-i Sultâniye Curriculum” which is the last curriculum of high schools of Ottoman Empire the“Mekteb-i Sultaniye” and history course content of “1340 (1924) high school second grade curriculum” which is the the first secondary school curriculum of Turkish Republic. With the foundation of Turkish Republic important changes were made in the history course curriculums appropriate to the national and secular character of the state. The history course curriculums were purified from the theocratic and autocratic contents of “dynastic” conception of history of Ottoman Empire and restored a national and secular frame. History courses in “Lycee” the second stage of secondary education were devoted to “contemporary history” which is named as the history of ancient civilizations, “European History”, “World History” and “Asr-ı Hâzır” or in other words “history of contemporary periods”. Moreover, to provide possibility to compare, the developments in the same periods in Europe, World and Ottoman Empire were reflected generally. The same periods of The World, European and Ottoman History was dealed with an approach of “Civilization History” in a comparative way and related with each other. The dynastic history teaching which was based on the important historical personalities was leaved end instead the modern and scientific historical method developed in west was adopted. History course curriculums reflected via important developments in Europe, The World and Ottoman Empire and in a systematic style which is based on periods and themes. In this research the changes in history course curriculums in the process from The Empire to The Republic were evaluated. Moreover, “High School Second Grade” history curriculums of the two periods were translated into new letters and these were given in the appendix. Translation of the curriculum texts is a significant contribution for the evaluations about the history teaching in the first years of the Republic.

Curriculum ,

History of Turkish Education ,

Republic and History ,