Hayâlî bey’in “dünya” algısı

Hayâlî Bey, Klasik Türk şiirinin büyük şairleri içerisinde yer almayı başarmış bir şahsiyettir. Tezkireci Âşık Çelebi onun kayıt tanımayan, yaratılış olarak hassas ve tok gözlü bir karaktere sahip olduğunu, genç yaşlarda Kalenderîlere katılıp şehir şehir dolaştığını söyler. Şair, bazı sebeplerden dolayı o çevreden uzaklaşmışsa da şiirlerinde tasavvufî fikir ve heyecanları samimi bir edayla dile getirmeye devam etmiştir. Hayatı boyunca makam, mal mülk derdinde olmayan şair, tasavvufun da etkisiyle dünyaya karşı genellikle mesafeli bir duruş sergilemiştir. Bilindiği gibi tasavvufî düşüncede dünya, insanı Allah’tan uzaklaştıran ve gaflete düşüren her şey olarak ifade edilir. Tasavvufta dünya söz konusu edildiğinde onun ahirete nazaran daha az kıymet ifade ettiği söylenir. Bununla birlikte dünya, Allah’ın tecelli ettiği bir mekândır. Kâinat, sonsuz sayıda aynacıktan oluşan tek bir aynaya benzetilir ve her bir aynacıkta hepsi mutlak varlık olan Allah’tan yansıyan farklı görüntüler parlamaktadır. Hayâlî Bey Divanı’nda “dünya” göstergesinin ele alındığı bu çalışmada çeşitli düşüncelerle“dünya” ile ilgili benzetme ilgisi kurulan, ilişkilendirilen kavramlar tespit edilmiş ve şairin dünya algısı ortaya konmaya çalışılmıştır. Hayâlî Bey, şiirlerinde daha çok dünyanın alçaklık, kötülük ifade eden anlamları üzerine yoğunlaşmış, dünyaya bağlanmanın neden olacağı kötü sonuçlardan bahsetmiştir. Elbette ki bu olumsuz bakış açısının yanı sıra şairin, dünyayı Allah’ın varlığını ispat eden ve yaratılan her şeyi yaratıcının işareti olarak gördüğü, sevgilinin veya övülenin bazı hallerini anlatmak için genişlik ve güzellik bağlamında ele aldığı beyitler de mevcuttur.

Hayâlî Bey ,

şiir ,

tasavvuf ,

dünya ,

algı ,

Hayâlî Bey is one of the greatest poets in Classical Turkish poem. Collector of biographies, Âşık Çelebi tells us that Hayâlî Bey isn’t an ordinary poet; he has a sensitive, contented character and he has been to many cities with the Kalenderî people. Althought he has gone far from that vicinity with some reason, he went on using sufistic ideas and excitement sincerely in his poems. He usually has put space between himself and the world life with the effect of sufism and he has never cared about his social position, property. As we know, in sufism the world means everything that distracts one from Allah and makes him careless. The idea in sufism is that the world is less valuable than afterdeath. Furthermore the world is a place where Allah is manifested. The universe is like a whole mirror composed of small mirrors infinite in number and you can see different sparkles of reflections of the certain being Allah in each small mirror. In this study, which deals with the “world” perception in Hayâlî Bey’s Divan (Ottoman poetry), the concepts similar to and associated with the “world” have been determined and we have tried to make the poet’s world perception clear. Hayâlî Bey has focused primarily on the bad aspects of the world in his poems and he has mentioned the bad results that commitment to the world will cause. As well as this negative perception of the world, Hayâlî also has couplets in which he perceives the world as a sign that proves Allah’s certain being, and everything created as a sign of the “creator” and he has used the world to tell some situations of the lover and the praised, beauty and comfort, too.

Hayâlî Bey, ,

poetry, ,

sufism, ,

world, ,

perception ,