Gösterenleri aynı gösterilenleri farklı fiillere yönelik bir inceleme

Bu çalışmada incelenen fiillere ilave edilen biçim birimleri eş yazılışlı olmalarına rağmen işlevleri birbirinden farklıdır. İncelenen fiillerin bileşiminde yer alan -t, -Dİr, -l, -n, -ş biçim birimleri çatı işlevinde veyahut fiilin bağımsız anlamının kendisiyle özdeşliğinin bozulmasıyla kelime türetme işlevinde kullanılmıştır. Çatı ekleri ve türetme eklerinin işlevi birbirinden tamamen ayrıdır. İlki fiille temsil edilen eylemin nesnelerle belirli bağlantılarını dile getirir, söz dizimi unsurları olan özne ve nesneyi yönetir ve fiilin semantik bir özelliği olan geçişlilik-geçişsizlik üzerinde belirleyici olur; ikincisi ise kelime kök veya gövdesinin sahip olduğu bağımsız leksik anlamın kendisiyle özdeşliğini bozar ve farklı anlama sahip bir kelime şekli ortaya çıkarır. Çatı ekleri kelimenin bağımsız anlamında böyle bir değişiklik meydana getirmediğinden türetme eki olarak değerlendirilmemelidirler. Çalışmada gösterenleri aynı gösterilenleri farklı fiillerin sahip oldukları farklı anlatılanların eksiksiz ve hatasız bir şekilde ortaya konulabilmesi için Çağdaş Türk edebiyatı malzemesinden ve konuşmalardan yararlanılmıştır. Birleşiminde söz konusu biçim birimlerin yer aldığı fiillerin işlevleri tarama yöntemiyle elde edilen örneklerle sınanmıştır. Araştırmada, incelenen fiillerin birleşiminde yer alan biçim birimlerin aynı anlatımda ya çatı ya kelime türetme işleviyle kullanıldığı, söz konusu biçim birimlerin aynı anlatımda hem çatı hem de kelime türetme işleviyle kullanılamayacağı, çatı eklerinin fiille temsil edilen eylemin nesnelerle belirli bağlantılarını dile getirmekle görevli oldukları, fiilin bağımsız anlamının kendisiyle özdeşliğini bozmadığından çatı kategorisinin ilgili morfemlerinin türetme eki olarak değerlendirilemeyeceği vb. sonuçlara ulaşılmıştır.

şekil bilimi ,

fiil ,

yapım eki ,

The morphemes added to the verbs examined in this study are different each other though written same. The investigated verbs which include in their combination -t, -Dİr, -l, -n, -ş morphemes have been used with the function of voice or the function of derivation with deterioration of the independent meaning of the verb with itself. The voice morphemes and derivational suffixes functions are completely different each other: The first one refers to a specific connection with the objects of the action represented by the verb, and it manages the subject and object which are the elements of the syntax, and it determines transitive and intransitive which are feature of semantic; the second one disrupts independent lexical meaning of the word, and it reveals the form of word which has different meaning. Because the voice morphemes don’t make such a change on the independent meaning of verbs, they can’t be taken as derivational suffixes. To reveal accurately and completely different functions of the verbs having different functions though written same, the materials of the Modern Turkish literature and speeches have been utilized in the study. The functions of verbs which include this morphemes have been tested with examples obtained by using the method of screening. It has been reached that the examined verbs which include this morphemes have been used with the function of word derivation or the function of voice in the same expression, mentioned morphemes can’t be used both the voice and the word derivation function in the same sentence, the voice morphemes are responsible to transmit a specific connection with the objects of the action represented by the verb, the voice morphemes don’t make any change on the independent meaning of verbs, they can’t be taken as derivational suffixes etc.

morphology, ,

verb, ,

derivational suffixes, ,

inflectional suffixes, ,

the category of voice. ,