Fazıl hüsnü dağlarca’nın “kızılırmak kıyıları” şiirini sosyolojik okuma denemesi

Edebiyatın diğer bilim dallarıyla olan ilişkisi, edebî ürünlerin değerinin ortaya konulması konusunda yeni bakış açıları getirmiştir. Edebiyat ve sosyoloji de, birbirini etkileyen iki farklı disiplin olarak ortak kaynakları ve malzemeleriyle çeşitli araştırmalarda kullanılmıştır. Edebiyat eserlerinin incelenmesinde sosyolojinin imkânlarından yararlanılması, eser ve metin incelemelerine yeni anlamlar katmıştır. İnsan ve toplumu anlatması açısından edebiyat eserleri, yaşanan hayatı yansıttığı ve toplumun çeşitli meselelerine değindiği için sosyolojik okumalara da ihtiyaç duymuştur. Şiir eleştirilerinde de, sosyolojik ögelerin dikkate alınmasının gerekli olduğu düşüncesi, birçok eleştirmen tarafından vurgulanmıştır. Daha çok roman ve öykü incelemelerinde kullanılan bu tarz yaklaşımlar, “edebiyat sosyolojisi” disiplini ve “sosyolojik eleştiri” yöntemi içinde değerlendirilmiştir. Şiir çözümlemelerinde daha çok biçim ve teknik incelemeler üzerinde durulmuş, şiirin sosyolojik bir olgudan beslendiği gerçeği çoğunlukla ihmal edilmiştir. Bu çalışmada, edebiyat sosyolojisi ve sosyolojik eleştiri yöntemi açısından oldukça zengin bir metin olan Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın “Kızılırmak Kıyıları” şiiri incelenmiştir. Şiir, yazıldığı dönemin sosyal ve kültürel şartlarını göz önünde bulundurularak sosyolojik okuma yöntemiyle ele alınmıştır. Şiirin toplumsal gerçekliği yansıtması açısından taşıdığı değer gösterilmeye çalışılmıştır. Şiir, “iç okuma” ve “dış okuma” yöntemleriyle incelenerek, sosyolojik eleştirinin ve edebiyat sosyolojisinin imkânlarıyla değerlendirilmiştir. İç okuma yöntemiyle şiirin bütünü açıklanarak bir içerik analizi yapılmıştır. Dış okuma yöntemiyle ise, eserin ortaya çıktığı veya yazıldığı dönemin toplumsal koşulları belirtilerek toplumla kurduğu ilişkisi ve etkileşimi ele alınmıştır. Ayrıca şiirin, eser-sanatçı, eser-okur bağlamından hareketle kültürel, sosyal ve düşünce boyutu yorumlanmaya, değişim ve dönüşümlerini açıklanmaya ve şiirdeki sosyolojik olguların hayata yansıyan yönleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Fazıl Hüsnü Dağlarca ,

sosyolojik eleştiri ,

edebiyat sosyolojisi ,

Literature’s relationship with other science disciplines brought new perspectives to presenting the importance of literature works. Both Literature and sociology, two different but interrelated disciplines have been used with their shared resources and materials for research. Use of sociology in literature work studies brought new meanings to literature studies. Since literature works describe human and society, common life, and problems of the society; they require sociological reading. Many critiques argued that sociological issues have to be considered in poem critiques. This type of approaches, more often used in novel and story studies, have been considered in “literature sociology” discipline and “sociological critique” methods. In poetic deciphering more often form and technique have been emphasized and poems roots in sociological phenomena have been disregarded. In this study, “Kızılırmak Kıyıları” (Shores of Kızılırmak) by Fazıl Hüsnü Dağlarca, which is very rich in terms of literature sociology discipline sociological critique, have been analyzed. Sociological reading method has been used considering the social and cultural conditions of the period, in which this poem was written, for this poems analysis. Our analysis tried to show the value regarding how well this poem represented the social reality. Poem have been studied with both “internal reading” and “external reading” methods and analyzed with literature sociology, sociological critique methods. With internal reading method poem’s overall meaning have been described and content analysis was performed. How this poem established a relationship with the society and how it interacted with the society have been shown with external reading method, by way of describing the social conditions of the period in which the poem was written. Also, related to poem, by starting from the work-artist, and the work-reader perspectives; cultural and social thought dimensions have been interpreted, change and transformations have been described, and how poem’s social views represented in life have been presented.

Hüsnü Dağlarca, ,

sociological critique, ,

literature sociology, ,

poem, ,

society. ,