Esrâr dede divanı’nda renkler

Esrâr Dede, klasik şiirimizin önemli simalarından biridir. Mevlevîliğe intisap ettikten sonra şiire başlamış, önemli eserler meydana getirmiştir. Şeyh Galib’in dostluğunu kazanmıştır. Şairin divanı dışında tezkiresi ve lügati bulunmaktadır. Esrar Dede, duygu ve düşüncelerini anlatmak için renk ifade eden kelimeleri sık kullanmıştır. Renk kelimeleri kültürel mirasın da önemli taşıyıcılarıdır. Varlıkları tasvir ve tarifte kullanılan renkler toplumun bazı metinlerde sembolik anlamlar da kazanır. Türkçede bazı renklerin yön bildirdiği bilinmektedir. Renkler bazen duyguları anlatmak için kullanılır, kişinin ruh hallerini ifade ederler. Tabiat manzaralarını tasvir etmek için renkler şairlerin elindeki en önemli araçlardır. Şair, tabiatı renk kelimeleri ile gözler önüne serer, renkler vasıtasıyla duygu ve düşüncelerini sembolik ifadelerle dile getirir. Kasidelerin nesiplerinde yapılan tasvirlerde renklerin önemli görevleri vardır. Çoğu gazelleri âşıkane olan Esrar Dede de duygu ve düşüncelerini anlatmak için renk sıfatlarına başvurmuştur. Esrar Dede Divanı’nda özellikle siyah ve kırmızı hâkim renkler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu renkler varlıkları tasvir etmek ve tasavvufî bir takım durumları anlatmak için kullanılmıştır. Kara, genel olarak gece, saç ve karanlık tasvirlerinde karşımıza çıkar. Ayrıca kara baht, talihsizlik gibi durumları tasvir etmede bu renge başvurulur. Kırmızı, gül, şafak, kan, dudak tasvirlerinde karşımıza çıkar. Bu iki temel renk dışında beyaz, sarı, yeşil ve tasavvufî durumları ifade eden renksizlik, bî-renklik şairin kullandığı renkler arasında yer almıştır. Esrar Dede’nin bir Mevlevî olduğu göz önüne alındığında renklerin onun şiirinde ne kadar önemli olduğu anlaşılır. Bu makalede kullandığı renkler metindeki bağlamları içinde değerlendirilerek Esrar Dede’nin renk algısı tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada kullanım sıklıklarına göre renkler sıralanıp incelenmiştir. Yazı genel bir değerlendirme ile tamamlanmıştır.

Esrâr Dede ,

renk ,

siyah ,

Esrâr Dede is one of significant figures of our classical poetry. After becoming affiliated with Mevleviyeh, he embarked upon poetry, bringing forth remarkable works. He made friends with Şeyh Galib. The poet has a collection of biographies and dictionary as well as a divan. Esrar Dede frequently used words which expressed colours in order to explain his feelings and thoughts. The words of colours are also important bearers of cultural heritage. Colours which are used in description and definition of entities gain representative meanings in some texts (of the society), too. It is known that some colours state directions in Turkish. At times, colours are used to express feelings; they reflect people’s mood. Colours are the most important means poets have to depict sceneries of nature. A poet displays the nature through words of colour, and expresses their feelings and thoughts within symbolic expressions by means of colours. In depictions made in proses of eulogiums, colours have important roles. Esrar Dede, most of whose odes are affectionate, also applied adjectives of colour to express his feelings and thoughts. Black and red are especially seen as predominant colours in Esrar Dede Divan. These colours were used to depict entities and express some sufistic situations. Black is generally seen in the descriptions of night, hair, and darkness. Moreover, this colour is applied to depict situations such as bad fortune and mischance. Red is seen in depictions of rose, dawn, blood, and lips. Except these two main colours, white, yellow, green; and colournessness and lack of colour which express sufistic situations took place among the colours the poet used. When it is taken into account that Esrar Dede was a Mevlevi, it will be understood how important colours are in his poetry. In this article, Esrar Dede’s perception of colour was tried to determine by evaluating the colours he used within their contexts in the text. The colours have been arranged and investigated in compliance with their frequency of usage in the work. The article has been completed with a general evaluation.

Esrâr Dede, ,

colour, ,

black, ,

red, ,

green ,