Eski türkiye türkçesi devresine ait mensur bir eser: risâle-i mi‘râciyye

XI. yüzyıla kadar tek bir koldan gelişen Türk dili, bu yüzyıldan sonra coğrafya ve kültürel değişimler doğrultusunda ayrı ayrı bölgelerde farklı lehçelerle ortaya çıkmıştır. Bu lehçeler, XIII. yüzyıldan başlayarak çeşitli yazı dillerini oluşturmuştur. Oğuz lehçesi, bu yazı dillerinden biridir. Bilim çevresinde, XIII. ve XV. yüzyıllar arasında Oğuz Türkçesine dayalı olarak gelişen bu yazı diline Eski Türkiye Türkçesi denir. Eski Türkiye Türkçesi dönemi, Türkiye Türkçesinin tarihî gelişiminde yazı dilinin oluşum ve kuruluş evresinin en önemli devresidir. Bu dönemde, ağırlıklı olarak dinî-ahlakî ve tasavvufî içerikli metinler yazılmıştır. Bu eserlerden Hz. Muhammed’in çevresinde oluşturulmuş türlerden miracnamelerin yeri büyüktür. Çalışmamıza konu olan Risâle-i Mi‘râciyye, miracname türünün bir örneğidir. Eserin bilinen tek müstakil nüshası, Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Kütüphanesi nr. Y.3/3 kayıtlı yazmanın 101a-119a yaprakları arasındadır. Eser, mensur olarak yazılan miracname türünün en eski örneklerinden olması itibariyle önemlidir. Muhteva açısından orijinal dinî motiflere, mitolojik unsurlara ve zengin söz varlığına sahiptir. Tarihsel Türkiye Türkçesinin karakteristik ses bilgisi ve şekil bilgisi özelliklerini yansıtır. Dönemin söz varlığını ortaya koyar. Eski yazı sistemimizin kalıplaşmış imla geleneği içinde birtakım problemleri günümüze taşır. Çalışmamızda, önce mevcut nüsha hakkında bilgi verdik; metnin dil ve imla özelliklerini inceledik sonra metnin yazım özelliklerine bağlı kalarak metni transkribe ettik; metnin gramatik sözlüğünü hazırladık ve tıpkıbasımını verdik.

Risâle-i Mi‘râciyye ,

Eski Türkiye Türkçesi ,

ses bilgisi ,

Turkish language, which developed from a single section untill XI. century, emerged in different dialects in separate regions according to geographical and cultural changes since this century. These dialects constituted various written languages on and after XIII. century. Oghuz dialect is one of these written languages. In scientific community, the written language which developed on the basis of Oghuz Turkish between XIII and XV centuries in Anatolia is called Old Turkey Turkish. The Old Turkey Turkish period is the most important period of the constitution and establishment phase of the written language at the historical development of the Turkey Turkish. At this period, mainly, texts with the content of religious-ethical and sufistic were written. Of these works, the Mirac-nâme type which was formed around Hz. Muhammed is so important. Our study Risâle-i Mi‘râciyye is one of the samples of mirâc-nâme type. The only private copy of the work is between the 101a-119a pages of the manuscript whicih is registered in the number Y.3/3 at Marmara University Faculty of Art and Sciences Library. The work is important because of being one of the oldest samples of the prose mirac-nâmes. It includes original religious motifs, mythological elements and rich vocabulary. It reflects the typical phonological and morphological characteristics of Historical Turkey Turkish. It reveals the vocabulary of the period. It brings some problems of the rigid orthographic tradition of the old script to the present. In this study, at first, information about the present copy is given, the linguistic and orthographic features of the text is analyzed, then, the text is transcribed by keeping the writing features, grammar glossary of the text is prepared and its exact copy is given.

Risâle-i Mi‘râciyye, ,

Old Turkey Turkish, ,

phonology, ,

morphology, ,

vocabulary ,