Epikten modern şiire: ilhan berk’in “köroğlu destanı”

Türk edebiyatında halk edebiyatı ürünlerini ve halk kültürüne ait değerleri yeniden ele alıp yorumlama gayretleri Tanzimat döneminde bazı bireysel girişimlerle başlar; ancak bu eğilimlerin sistematik bir yöneliş hâline gelmesi 1910'lardan itibaren Ziya Gökalp çevresinde gelişen fikrî ve edebî faaliyetle sağlanır. Cumhuriyet'in ilk yıllarından itibaren "millî kimlik" oluşturma gayreti çevresinde; halk masalları, destanları, şiiri ve kültürünü kaynak olarak benimseyen ve yeni edebî metinler üreten pek çok şair ve yazar, sözü edilen dönemde eserler verir. 1930'lardan sonra halk anlatıları, halk şiiri ve halk edebiyatı ürünlerine yönelişle başlayan bu süreç, 1940'lardan sonra giderek artar ve bu eğilim edebiyatı besleyen önemli kaynaklardan biri hâline gelir. İlhan Berk'in 1955 yılında yayımlanan "Köroğlu" adlı kitabı ise zihniyet, yapı, tema ve anlatımda gösterdiği özellikler ile bu dönemde yazılan pek çok metinden farklı bir anlayışla okur karşısına çıkar. Toplumcu bir dünya görüşü çerçevesinde, W. Whitman kaynaklı uzun dize yapısı ile kurulan bu metin, Stoacı doğa anlayışı ve dünya tasarımına yaslanarak Köroğlu hikâyesini çağdaş bir yorum ve söyleyişle yeniden kurar. Berk'in Köroğlu'su, o dönemde yeniden yazılan çok sayıdaki Köroğlu metninden farklı olarak "insan-doğa özdeşleşmesi" merkezinde Köroğlu'nun savaşçı kişiliğinden ziyade Köroğlu hikâyesinde evrensel bir nitelik kazanan insani değerleri öne çıkarmasıyla farklı bir bakış açısının ürünüdür. Bu makalede modern edebiyat–halk edebiyatı birikimi arasındaki ilişki kısaca özetlendikten sonra, Berk'in adı geçen kitabında ortaya koyduğu sonraki şiirlerinde hâkim olacak fenomonolojik bir ilgiyle nesneleri ve doğayı ele alma tarzı işlenmektedir. Ayrıca Köroğlu'nun yapı, tema, dil ve anlatımda ortaya koyduğu özellikler ile bunların nasıl bir metinsel bütünlük içinde verildiği tespit edilmeye çalışılmaktadır.

İlhan Berk ,

Köroğlu ,

Destan ,

Stoacılık ,

Şiir ,

The attempts to deal with and reinterpret the values of the folk culture and folk literature works in Turkish literature start with some individual efforts in the Tanzimat era; however, these tendencies are made to take a systematic turn with the literary and intellectual activities that developed around Ziya Gökalp as of the 1910s. Within the framework of the initiatives taken to create "a national identity" from the early years of the Republic, a lot of writers and poets who adopt the folk tales, epics, poems and culture as their source and produce lots of new literary texts write their works in the period concerned. This process, having begun with the tendency towards the folk narratives, folk poetry and folk literature works after the 1930s, increase rapidly after the 1940s and this trend becomes one of the important sources that feed literature. İlhan Berk's book entitled "Köroğlu", published in 1955, meets its readers with a new understanding differing from a lot of works written in this period in terms of discourse, structure, theme and narration. Based on the long-line structure inspired by Walt Whitman around a social world view, this text depends on Stoical understanding of nature and world and re-establishes the Köroğlu story through a modern interpretation and discourse. Köroğlu by Berk, unlike many texts on Köroğlu rewritten in that period, puts the "man-nature identification" in its centre and proves to be the product of a different viewpoint in that it brings forward the humanistic values acquiring a universal quality in that story rather than his belligerent personality. This paper first summarizes the relationship between modern literature and folk literature and then deals with Berk's style of treating the objects and nature with a phenomenological interest that would dominate his later poems in his abovementioned work. In addition, the paper is intended to determine the qualities that Berk creates in the structure, theme, language and narrative of Köroğlu and to reveal the textual unity in which these qualities are given.

İlhan Berk, ,

Köroğlu, ,

Epope, ,

Stoicism, ,

Poetry ,