Dîvânu lugati t-türk te yaklaşma bildiren fiiller

Türklük biliminin kurucusu Kâşgarlı Mahmut tarafından Karahanlı Türkçesi döneminde kaleme alınan Dîvânu Lûgati't-Türk, Türk dilinin birçok bakımdan kılavuz eserlerinden birisidir. Bu eser, dilimizin sadece Karahanlı Türkçesi dönemini değil, daha önceki ve sonraki dönemlerini de aydınlatan bir öneme sahiptir. Zira Kâşgarlı Mahmut, her şeyden önce bir sözlük olan çalışmasında, söz varlığı yanında, eserine birtakım gramer unsurlarını da serpiştirmiştir. Bu gramer unsurları içinde bilhassa fiiller önemli bir yer tutar. Nitekim eseri Arapçadan Türkçeye çeviren Besim Atalay da, eserdeki Türk fiillerinin yapısını gösteren kısımların çok değerli olduğunu belirtmiştir. Bu çalışmada, Dîvânu Lûgati't-Türk'te yer alan ve "yaklaşma" bildiren fiiller üzerinde durulmuştur. Ancak, Dîvân'da tespit edilen ve "yaklaşma" bildiren fiiller sadece birleşik yapılı tasvirî fiiller bağlamında ele alınmakla kalınmamış, kök veya gövde hâlinde olduğu hâlde "yaklaşma" bildiren fiillerin bir dökümü yapılarak, bunlar da Türk gramerciliğinin daha yeni yeni tanımaya başladığı "kılınış" ve "görünüş" çerçevesinde değerlendirilmiştir. Böylece, Dîvânu Lugati't-Türk'ün sunduğu malzemeden hareketle hem Karahanlı hem de daha önceki ve sonraki dönemlerin Türkçesine bu açıdan bir pencere açılmış olacaktır.

Dîvânu Lugati’t-Türk ,

Fiil ,

Tasvir Fiilleri ,

Yaklaşma Fiili ,

Kılınış ,

Görünüş ,

Written in Karahan Turkish by Kâşgarlı Mahmut, the founder of the Turkology, Dîvânu Lûgati't-Türk is one of the main guideline works on Turkish language in many directions. This work has an illuminating significance not only for Karahan Turkish period but also for preceeding and following periods as Kâşgarlı Mahmut enriched his work, which is primarily a dictionary, with some grammatical elements besides vocabulary. Verbs play a special role among these grammatical elements. Thus, Besim Atalay, who translated the work from Arabic into Turkish, also states that the parts showing the structures of Turkish verbs in the work are of vital importance. In this paper, the Dîvânu Lûgati't-Türk verbs showing "approximation" have been studied. However, the verbs showing "approximation" in the Dîvân have not only been studied in terms of compound-structured descriptive verbs but also a list of the verbs showing "approximation" in root and stem forms has been made and evaluated with respect to "manner of action" and "aspect", which are still new terms for the Turkish grammarians. Consequently, by studying the elements presented in the Dîvânu Lugati't-Türk, a new window with a new angle will be opened to the Turkish language of both the Karahan period and the preceeding and following periods.

Dîvânu Lugati’t-Türk, ,

Verb, ,

Descriptive Verbs, ,

Approximative Verb, ,

Manner Of Action, ,

Aspect ,