Derleme sözlüğü’ndeki gizli dil verileri üzerine

Bu makalede; gizli dil teriminin çerçevesi çizilmeye çalışılmış, Türkiye‟deki gizli diller ve dar bölge meslek argolarından söz edilmiş ve gizli dillerden Türkiye‟de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü‟ne yansıyan bazı veriler üzerinde durulmuştur. Yazının temel amacı, Derleme Sözlüğü‟nde yer alan bazı kelimelerin gerçekte Türkiye Türkçesinin ağızlarına ait olmadığını ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda, söz konusu kelimelerin etimolojilerine ilişkin bulgular da tartışılmıştır. Derleme Sözlüğü‟nde yer alan cıvır „kadın, kız‟; geben „yabancı‟; geder „eşek‟; gerez „süslü, zarif, şık, (kimse); şirin, dilber, yosma‟; gıyla, gıylam „erkeğin cinsiyet organı‟; hersit „ekmek‟; heziklemek „dayak atmak‟; manış „İki kişinin -iyi ya da kötü- arkasından konuştukları üçüncü kişi‟ yeken „para‟ kelimeleri incelenmiştir. Bu kelimeler, Abdal gizli dilinde (Tebercede) sırasıyla cıvır „kadın, kız‟; geder „eşek‟, gerez „iyi, güzel, hoş‟; gıyla, gıylam „erkek üreme organı‟; hersit „ekmek‟; heziklemek „dövmek‟; manış „adam‟; yeken „para‟ biçimindedir. Ele alınan kelimelerin bazıları Abdal gizli dilinden başka, Çepni gizli dili, Tokat Geygel gizli dili, Doğu Anadolu göçebelerinin gizli dili, Kıbrıs Gurbetlerinin gizli dili gibi Türkçe temelli dillerin söz varlığında da yer alır. Kimi kelimeler, dar bölge esnaf argoları ile Türkçe temelli olmayan gizli dillerde ve Türkiye dışında kullanılan başka gizli dillerde de kullanılmaktadır. Makalede, Türkçe kökenli olmayan söz konusu kelimelerin etimolojik durumu incelenmiş, kullanıldığı gizli diller tespit edilmiş, elde edilen veriler yorumlanmış ve sonuçlara ulaşılmıştır.

Türkiye Türkçesinin ağızları ,

Derleme Sözlüğü ,

gizli diller ,

In this paper, an attempt has been made to frame the term “secret language,” to discuss the secret languages in Turkey and narrow regions‟ jargons, and to reflect upon some data transferred from secret languages to the Derleme Sözlüğü. In the Derleme Sözlüğü the words cıvır „woman, teenage girl‟; geben „foreigner‟; geder „donkey‟; gerez „ornate, elegant, stylish, cute, belle, cocotte‟; gıyla, gıylam „sexual organ of a male‟; hersit „bread‟;heziklemek „to beat up‟; manış „the third person who the other two speak behind his/her back‟; and yeken „money‟ were analyzed. These words in the Abdal secret language are as cıvır „woman, teenage girl‟; geder „donkey‟; gerez „ornate, elegant, stylish, cute, belle, cocotte‟; gıyla, gıylam „sexual organ of a male‟; hersit „bread‟; heziklemek „to beat up‟; manış „man‟; yeken „money‟ respectively. Not only in the Abdal secret language, but some of these words considered can be seen in the vocabulary of other Turkish origin secret languages such as the Çepni secret language, Tokat Geygel secret language, the secret language of Eastern Anatolian nomads, and Cyprus Gurbets‟ secret language. Some words are also used in narrow regions‟ tradesmen jargon, other secret languages with no Turkish background and in secret languages used outside of Turkey. In the paper, the etymology of the words which are not originally Turkish was analyzed, the secret languages which these words are used in were determined, and the data obtained were interpreted, and conclusions were reached.

Dialects of Turkish ,

Derleme Sözlüğü ,

Abdal secret language ,