Delile dayalılık bakımından türkiye türkçesi ile bazı kızılderili dillerinde basit çekimli geçmiş zamanlar

Yazarlar :

Yrd. Doç. Dr. Kerim DEMİRCİ , Dr. Jeff MUHLBAUER , Dr. Clare COOK ,

Yazar kurumları :

Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Türkçe Bölümü ¹, University of British Columbia²

Görüntülenme :

783

DOI :

Özet Türkçe :

Bu çalışma Türkiye Türkçesi ve bazı Kızılderili dilleri bağlamında 'delile dayalılık' terimini incelemektedir. Dilbilgisel bir sınıf olarak delile dayalılık, en geniş anlamıyla bazı dillerde, bir konuşucunun söylediği sözün kaynağını geçmiş zaman gösteren biçimbirimsel yapılarla dinleyiciye aktarması demektir. Anlatılanı 'doğrulama sistemi' veya anlatıcının olay karşısındaki konumu olarak da nitelendirilebilen bu dil bilgisel kategori kendini en iyi şekilde Türkiye Türkçesinde görülen geçmiş zaman (-DI) ve öğrenilen geçmiş zaman (-mIş) ayırımında gösterir. Farklı dillerde çeşitli seviyelerde karşılaşılan bu dil olayında anlatıcının olayı görüp görmediği veya farklı kaynaklardan duyup duymadığı morfolojik yollarla vurgulanır. Değişik dillerde fiile eklenerek konuşucuyu konumlandıran eklerin sayısı ikiden altıya kadar çıkabilmektedir. Bu çalışmada Kuzey ve Güney Amerika'da konuşulan bazı Kızılderili dilleri ve Türkiye Türkçesi örnekleri ele alınmaktadır.

Anahtar kelimeler :

Delile Dayalılık ,

Türkiye Türkçesi ,

Çeroki Dili ,

Tuyuca Dili ,

Tariana Dili ,

Tucano Dili ,

Keçua Dili ,

Özet İngilizce :

This descriptive study examines the term 'evidentiality' within the context of Turkish of Turkey and some American Indian languages. In the broadest sense, as a linguistic category evidentiality is the morphological indication of an event that takes place in the past and the relation of this event to the speaker. It is a kind of 'verification system' that languages mark with affixes, conveying the perspective of the speaker. The witnessed past tense marker –DI and the reported past tense marker –mIş in Turkish are two good examples of evidentiality. It is a cross-linguistic phenomenon that specifies whether the speaker has witnessed the event or learned it from somebody else. It can be seen at various levels in several languages. Starting from two the number of suffixes added to the verb stems indicating the position of the speaker with respect to the event may go up to as many as six. In this study, examples from some American Indian languages spoken in North America and Turkish of Turkey will be examined.

Anahtar kelimeler :