Dede korkut hikâyelerinde “tutsaklıktan kurtarma motifi” ve “bey oğulları” arasındaki ilişki

“Tutsaklıktan kurtarma motifi”, Dede Korkut hikâyelerinde yer alan çarpıcı motiflerden biridir. Bu motif, bir yönüyle anlatılardaki mücadele temini besleyen ona ivme kazandıran bir unsurdur. Bu çalışmada, “tutsaklıktan kurtarma motifi”yle “bey oğulları” arasındaki ilişki değerlendirilmiştir. Dede Korkut metinlerinde yer alan “tutsaklıktan kurtarma motifi” genel olarak Türk destan geleneğinde yer alan “alp tipi kahraman” motifiyle de örtüşmektedir. Bir başka söyleyişle destan metinlerinde gerçekleşen tutsaklıklar kabul edilebilir bir olay olarak algılanmaz; aksine “alplik” kavramının oluşmasına zemin hazırlar. Dede Korkut hikâyelerinde bey oğlunun taşıması gereken en önemli özellik, onun sıradan insanlardan ayrılması ve alp olmasıdır. “Uşun Koca Oğlu Segrek”, “Salur Kazan Oğlu Uruz” ve “Kazılık Koca Oğlu Yigenek” adlı üç hikâyede tutsaklık durumu, bey oğlundan gizlenir. Bunun nedeni, hikâyede kahramanlık göstermesi gereken bey oğlunun yiğitlik gösterebileceği yaşa 15/16 yaşlarına henüz gelmemiş olmasıdır. Bey oğlunun 15/16 yaşlarına gelmesinin “tutsaklıktan kurtarma motifi”nin işlevsellik kazanmasında belirleyici olması, bu bağlamda dikkate değerdir. 12 Dede Korkut hikâyesinin sekizinde “tutsaklıktan kurtarma motifi” anlatıların bel kemiğini oluşturur. Bu sekiz hikâyenin beşinde ise oğulun babasını (bir hikâyede ağabey) tutsaklıktan kurtardığı görülür. Bir hikâyede kendi çabasıyla tutsaklıktan kurtulmayı başaran “oğul”, sadece iki hikâyede tutsak düşer ve “baba” tarafından kurtarılır. Bütün bunlar, “tutsaklıktan kurtarma motifi”nin büyük ölçüde bey oğlunun yüceltilmesi amacıyla anlatılarda yer aldığı anlamında yorumlanabilir.

Dede Korkut Hikâyeleri ,

oğul ,

tutsaklıktan kurtarma motifi ,

The motif of the captive breaking free is one the striking motifs in the Dede Korkut narratives. This motif is the one which nourishes and gives momentum to the theme of struggle in those narratives. In this paper, the relation between the motif of the captive breaking free and the sons of the lord has been analyzed. The motif of the captive breaking free in the Dede Korkut narratives generally overlaps with the motif of the alp-type hero existing in the traditional Turkish epics. In other words, the captivities in those epics are not perceived as acceptable. They rather pave the way for the concept of alpism (alplik). The most important features of the son of the lord in the Dede Korkut narratives are being an extraordinary individual and alp. The captivity is kept secret from the son of the lord in these stories: “Uşun Koca Oğlu Segrek”, “Salur Kazan Oğlu Uruz” and “Kazılık Koca Oğlu Yigenek”. The main reason behind this is that the son of the lord is not yet at the age of 15 or 16 which are the ages of showing bravery and heroism that are expected from him. Reaching those ages is important in this sense because they are the determining factors in making the motif of the captivity breaking free functional. The motif of the captive breaking free is the backbone of the eight out of twelve in Dede Korkut narratives. It is the son who broke his father (the lord) free from captivity in five out of the eight narratives, and in one out of these eight, it was the elder brother whom was set up free from the captivity by the son. In one of these eight narratives, the son broke himself free from the captivity, and the captured son is set up free by the father (the lord) only in two out of the eight narratives. All of these heroism and bravery shows that the motif of the captive breaking free, to a great extent, is aimed at exalting the son of the lord.

Dede Korkut narratives, ,

the son, ,

the motif of the captive breaking free, ,

bravery ,