Bir arka plan olarak servet-i fünun’da pozitivizm

Türk edebiyatında Tanzimat, bir kırılma dönemidir bu dönemde ortaya çıkan edebiyata “kırılma edebiyatı” denebilir. Bu dönemle başlayan birtakım yenilikler, Servet- i Fünun sanatçılarında olgunluk seviyesine erişir. Yenileşmeye, sadece Türk edebiyatına yeni türlerin girmesi veya var olan türlerin değişime uğraması olarak bakmak meseleyi hafife almaktır. Yenileşmeyle birlikte, Osmanlı aydın ve sanatçısının varlığa bakış açısı da değişir. Yeni tür ve kavramlarla tanıştıktan sonra var olan metafizik algılama biçimi, yerini akıl’a ve duyular’a terk eder. Akıl ve duyu ise, pozitivizmin temel unsurlarıdır. Pozitivist anlayış, gerek sanat teorisini ve gerekse pratik sanat eserlerini metafiziğin olmadığı bir alanda ikame etmiştir. Servet-i Fünun edebiyatı, esas itibariyle realiteden kaçış ve hayale sığınma temaları etrafında değerlendirilir. Bu ise, görünüşte, onları pozitivizmin dışında bir yerde konumlar. Oysa bu dönem şiirinin temel yapısına bakıldığında şiiri şekillendiren damarın akıl ve duyular olduğu görülecektir. Bu ise, Servet-i Fünun şiirinin kalkış noktasının pozitivizm olduğunu düşündürür. Roman alanında da pozitivist bir yaklaşıma sahip olan Servet-i Fünun sanatçıları, kurguyu bir satranç oyunu, kişilere yön veren temel yapıyı da bir deney düzeneği gibi görmüşlerdir. Romanlarda kişiler, muayyen bir genetik koda göre hareket eder. Romanlarda mekân, geniş mekânlardan dar mekanlara indirgenmiştir. Satranç tahtasına benzeyen bu yapıda, olay örgüsünde aksiyon hemen en aza indirgenerek kişilere yön veren saikler odağa alınmıştır. Bu yazıda servet-i Fünun edebiyatında pozitivizm ele alınacaktır. Bir bakıma satranç oyununa benzetilen bu sanatsal üretim tarzı, Servet-i Fünun edebiyatının varlık algısıyla da yakından ilintilidir.

Servet-i Fünun ,

pozitivizm ,

sanat ,

The Tanzimat in the Turkish literature is a breaking point period and also can be said this emerging era is a "breaking literature". Some innovations began during this period, and so in the period of the Servet-i Fünun artists’ reaches maturity level. Innovation, not just new species into Turkish literature or looking at the issue is to underestimate the change of existing species.With Innovation, the point of view of Ottoman intellectuals and artists change regarding existence. From the time of when we met new types and concepts. Existing perception of metaphysical leaves its place to mind and senses. But the mind and senses are the basic elements of positivism. The positivist understanding has been substituted its art theory and practical works of art without metaphysics. The Servet-i Fünun literature, mainly are evaluated around themes of to escape from reality and take shelter in dream. This is, apparently, place their position in a somewhere except positivism. However, in this period the basic structure of the poetry will be seeing that are shaped by the mind and senses. This is, suggests that the Servet-i Fünun poetry point of occurrence is positivism. The Servet-i Fünun artists had a positivist approach in the field of novel, fiction as a chess game, and they seen as an experiment the basic structure of giving direction to people. Individuals in novels, acts in accordance with a certain genetic code. Place in novels, is reduced from the large places to the narrow places. This is like chessboard structure, in the plotline the action is reduced but the reason which giving individual’s directions had been focus. In this article, will be discussed the positivism in the Servet-i Fünun literature. In a sense, this artistic production style is likened to a game of chess, the Servet-i Fünun literature is very closely linked with the perception of being existence.

Servet-i Fünun, ,

positivism, ,

art, ,

poem, ,

novel ,