Bâbür şâh şiirinde görülen somutlayici anlatim yollari tarz-i vâsûht ve aşka ilişkin bazi tespît ve değerlendirmeler

 Doğu Türkçesi ile yazılan dîvânlar, daha ziyâde dilbilimciler veyâ dil uzmanlarınca bilim âlemine kazandırılmaktadır. Bu doğrultuda, söz konusu dîvânlar çoğunlukla dilsel veri ve değerler açısından incelenmektedir. Bir edebî metni ya da özelde bir dîvânı dilsel veriler dışında içerik, tema, konu, anlatım biçimi, mazmûn dünyâsı gibi açılardan ele alan yazınbilimciler de çoğunlukla Batı Türkçesi ile yazılan dîvânlara yönelmekte ve onlar üzerinde değerlendirmelerde bulunmaktadır. Hâl böyle olunca Doğu Türkçesi ile yazılan dîvânların muhtevâ yönü karanlıkta kalmaktadır. Öte yandan Doğu Türkçesi ile yazılan dîvânların içerik yapılarının irdelenmesi, Batı Türkçesiyle yazılan dîvânların sunduğu verilerden hareketle öne sürülen birtakım teklîf ve tespîtleri daha sağlam temellere dayandırabilir. Tüm bu sebepler ışığında Bâbür Şâh şiiri inceleme konusu olarak seçilmiştir. Bâbür Şâh şiirinde; daha ziyâde, Doğu kültürünün getirdiği değerler dolayısıyla gerçeklik ve cânlılık örneklemeleri sunan somutlayıcı anlatım yolları; çokça kültürü özümsemiş dîvân şiirinde ortaya çıkan ekol ve tarzlardan önemli bir tanesi olan Tarz-ı Vâsûht, yâni klâsik aşk anlayışının dışında bir yaklaşım olarak sevgiliyi iteleme ve öteleme tavrı; yine aynı bağlamda alışılagelmiş sevgili anlatmalarının uzağında izlenimler uyandıran sevgili tipi ile aşk anlayışının varlığı değerlendirmeye alınmıştır. Söz konusu durumlar, metin örneklemeleri üzerinden irdelenmiş ve yorumlanmıştır. Böylelikle; şâirlerin şiirlerinde işledikleri somutlayıcı anlatım yollarının, verilmek istenilen iletiyi daha cânlı yansıtma yaklaşımına ilâveten şâirce dil ve kültürün sunduğu imkânlardan yararlanmak maksatlı bir tercîh olduğu; Tarz-ı Vâsûht’un klâsik Türk şiirinde Sebk-i Hindî ve yansımalarının etkilediği on yedinci yüzyıl ve sonrası şiirinden daha önceki dönemlerden beri var olduğu, bu durumun şâirin yaşadığı dönemle de ilgili olarak söz konusu tarzı tanımasına bağlı bir etken olduğu, Doğu Türkçesi ile yazan ve Doğu kültürünü şiirlerinde işleyen bir on beş/on altı’ıncı yüzyıl şâirinin dîvânından hareketle sevgiliyi dışlama tavrının Batı şiiriyle bir ilişiği olmadığı, sevgili tipi ya da aşka ilişkin değerlerin geleneğin getirdiği birikimin yanında şâirin ferdiyeti ile de şekillendiği, Doğu Türkçesi ile yazılan metinlerin, metni içkin unsûrlar açısından irdelenmesi gerektiği dikkatlere sunulmuştur. 

Doğu Türkçesi ,

Bâbür Şâh Şiiri ,

Somutlayıcı Anlatım Yolları ,

Tarz-ı Vâsûht ,

Aşk ,

Batı Şiiri ,

Doğu Türkçesi İle Yazılan Metinler ,

 The dîvâns written in Eastern Turkish are introduced into the world of science mostly by linguists or philologists. Accordingly, the dîvâns in question are generally examined in terms of linguistic data and values. Experts in poetics, who handle a literary text, or a dîvân in particular, from aspects other than the linguistic data, such as the content, theme, subject, way of expression, and world of metaphors, mostly head towards the dîvâns written in Western Turkish, and make evaluations on these. Therefore, the content aspect of the dîvâns written in Eastern Turkish is left in darkness. On the other hand, review of the content structure of the dîvâns written in Eastern Turkish may place certain suggestions and determinations set forth by the data submitted by the dîvâns written in Western Turkish on a sounder foundation. For all these reasons, the poem of Bâbür Şâh was picked as the subject of study. In the poem of Bâbür Şâh; the concretizing expression ways that put forth examples of reality and liveliness due to the values brought by the Eastern culture; the Vâsûht Style, which is an important approach and style encountered in the dîvân poems that absorbed the culture mostly, which means the attitude of pushing and putting off the beloved one, in contradiction with the classical love approach; and the existence of a type of beloved and approach of love that give impressions far from the usual expressions of love were evaluated. The above mentioned issues were examined and commented, based on text examples. Thus; it was brought to the attention of the readers that the poets preferred the concretizing expression ways in their poems for the purpose of benefiting from the possibilities offered by the poetic language and culture, in addition to the approach of conveying the message desired to be given in a more vivid way; that the Vâsûht Style had existed before the seventeenth century and following centuries, when the classical Turkish poetry was affected by Sebk-i Hindî and its reflections, that this was a factor based on the poet’s knowing the style in question thanks to the vicinity in time, that the attitude of pushing the lover is not associated with the Western poetry, setting off from the dîvân of a fifteenth/sixteenth century poet, who wrote in Eastern Turkish and handled the Eastern culture in his poetry, that the type of the beloved or values about love were shaped by not only the traditional background, but also the individuality of the poet, and that the texts written in Eastern Turkish should be studied in terms of the inherent elements of the text. 

Eastern Turkish, ,

The Poem of Bâbür Şâh, ,

Concretizing Expression Ways, ,

The Vâsûht Style, ,

Love, ,

Western Poetry, ,

Texts Written in Eastern Turkish ,