Balzac-tanpınar: iki hayalî mülâkatın karşılaştırılması*

Fransız edebiyatının en önemli romancılarından biri olan Honoré de Balzac, aynı zamanda Fransız dandizminin en önemli üç manifestosundan biri olan Traité de la Vie Élégante adlı eserin de yazarıdır. Bu eserinde zarif hayatın kurallarını ve çerçevesini oluşturmaya çalışan Balzac, bu amaçla dandy ve dandizm denince akla ilk gelen kişi olan George Bryan Brummell ile hayalî bir mülakat kurgular. Bu hayalî mülakatta Brummell elbiseler ve zarif yaşam konusunda bir otorite olarak sunulur, onun görüş ve tutumları ön plana çıkarılır. 20. yüzyıl Türk edebiyatının en önemli kişiliklerinden biri olan Ahmet Hamdi Tanpınar benzer bir hayalî mülakatı, yaklaşık yüzyıl sonra, Halit Ziya Uşaklıgil’in Mai ve Siyah adlı romanının başkahramanı olan Ahmet Cemil ile gerçekleştirir. “Ahmet Cemille Mülakat” başlığını taşıyan bu hayalî mülakat, 1933 yılının son ayında Anayurt dergisinin 8. ve 9. sayılarında yayımlanmıştır. Tanpınar, hayalî mülakatında artık yaşlılık döneminde olan Ahmet Cemil aracılığıyla Servet-i Fünun edebiyatının şiir ve kurgu dünyasını ve o dönemin yaşam biçimini alaycı bir yaklaşımla değerlendirir. Benzer şekilde mülakatın yapıldığı dönemin değişen edebiyat anlayışı ve yaşam biçimiyle ilgili değerlendirmeler de mülakata serpiştirilmiştir. Tanpınar’ın hayalî mülakatında ayrıca Brummell’in hayatı ve dandizm bağlamında değerlendirilebilecek bazı ayrıntılar iki mülakat arasındaki ortak yönleri çoğaltmakta ve bu bağlamda çok daha önce kaleme alınması dolayısıyla Balzac’ın etkisini gündeme getirmektedir.

Ahmet Hamdi Tanpınar ,

Honoré de Balzac ,

George Brummell ,

Honoré de Balzac who is one of the most important novelists of French Literature, wrote also Traité de la Vie Élégante that is one of the most important three manifests of French dandyism. He strives to define the rules and the frame of elegant living in it, and for that purpose, builds an imaginary conversation with George Bryan Brummell who is identified with dandy and dandyism. In that corversation, Brummell is presented as an expert on customs and elegant living, and his notions are postulated. On the other hand, Ahmet Hamdi Tanpınar who is one of the most important personalities of Turkish literature in the 20th century, builds a similar conversation with Ahmet Cemil who is a protagonist of Halit Ziya Uşaklıgil’s novel named Mai ve Siyah, one hundred years later. The conversation titled “Ahmet Cemille Mülakat” was published in Anayurt, in number 8 and 9, at the last month of 1933. He examines sarcastically poetry and fiction of the literature of Servet-i Fünun and life styles of that period through elderly Ahmet Cemil then. The reviews about changing literary perception and life style when the conversation is occured, strewed to it. There are also some details that can be examined in the concept of dandysim and Brummell’s life in the Tanpınar’s conversation. They increase the mutual aspects between the two conversations, and, in this context, call to mind Balzac’s influence on Tanpınar, for Balzac’s conversation was previously published.

Ahmet Hamdi Tanpınar, ,

Honoré de Balzac, ,

George Brummell ,