Anadolu ağız tipleri üzerine

Bu makalede Artvin ili ağızlarından olan Uşhum köyü Türkçesinin ses özellikleri Zikri Turan’ın “Artvin İli Yusufeli İlçesi Uşhum Köyü Ağzı, TDK Yay., Ankara 2006” çalışmasına dayanılarak ele alınmaktadır. Ses özellikleri bakımından Uşhum ağzı Kartvel dillerinden olan Lazca ve Gürcücenin fonetik özelliklerini aynen yansıtmaktadır. Bu durum alt katman dili olarak Kartvel dillerinin beş vokalli ve K’ gibi çift boğumlanmalı aşırı patlayıcı kosonantlarını koruduğunu göstermektedir. Bu durum ya Oğuzların Kartvel fonetik sistemini benimsediğini ya da yerel Kartvellerin daha sonra benimsedikleri üst katman dili Oğuzcanın, alt katman dili olan Kartvelcenin fonetik özelliklerini yok edemediğini ifade etmektedir. Kafkas fonetik tipi kavramına dayanarak Uşhum ağzı sorununu Kafkas dil etkileşmesi faktörlerine bağlamak daha doğru olur fikrindeyiz. Bununla beraber Kuzey-Doğu Anadolu’nun bu bölgesinin etnolengüistik durumu ve etnik tarihi yalnız iyice incelendiği zaman doğru ya da yanlış çıkabilir.

Uşhum ağzı ,

Alt katman dil ,

Kartvel dilleri ,

Fonetik uyum. ,

A unique material of one of the North-East of Anatolia dialects “Zikri Turan, Artvin İli Yusufeli İlçesi Uşhum Köyü Ağzı, TDK Yay., Ankara 2006” allows to define the type of dialectic unit, which had been formed as a result of contacts and native languages in certain ethno-historical conditions. The phonetic system of the ushkhum jargon contains two principal distinctions from the common Turkic structure, i.e. penta-membered system of vocalism and availability of occlusive guttrals in the consonant system. Both these indications have brought to the violation of the word-form harmonic organization.The two features reflect the common Caucasian phonetic type which is also specific for some Turkic dialects of the North Caucasus. The work considers the possibility to define the reflex of the Caucasian ethno-linguistic substratum in the Ushkhum phenomenon.

Ushkhum dialect, ,

Cartvelian languages, ,

Substratum, ,

Phonetic harmony ,