(jean-jacques rousseau’nun insan anlayışıyla aydınlanma felsefesinin insan anlayışının karşılaştırılması)

18. yy. "Aydınlanma Çağı" düşünürlerine geçmeden önce, ilkçağ aydınlanmacıları olarak adlandırılan ve aydınlanma felsefesinin temelini oluşturan sofistlerden ve rasyonalistlerden bahsetmek gerekmektedir. İ.Ö.V. ve IV. yüzyıl düşünürleri olan sofistler, felsefi düşüncelerinin merkezine insanı koydukları için Yunan felsefesinde doğa felsefesi, önemce ikinci sıraya düşmüş, insan felsefesi birinci sıraya yükselmiştir.50 Yunan aydınlanmasının düşünürleri olan sofistler, inanç üzerinden yükselen geleneksel Yunan düşünüşüne karşın her şeyi akıl süzgecinden geçirme yolunu tutmuşlardır. 51 "Bütün şeylerin ölçüsü insandır" diyen Protagoras, "Hiçbir şey yoktur, varsa bile kavranılamaz, kavranılır olsa da öteki insanlara bildirilemez ve anlatılamaz" diyen Georgias'ı "tabiattan hepimiz her şey'de aynı yaratılmışızdır" diyen Antiphon, "Hak kudretlinindir" diyen Thrasymakhos, İ.S. 19. yüzyılın düşünürü Nietzsche'nin "Übermensch" (übamenç) (insan-üstü) doktrini hatırlatan düşünceleriyle Kallikles, en önemli temsilcilerindendir. Bu nedenle haklı olarak sofistlik için antik "aydınlanma devri" denir. Zira gerçekte onunla İ.S. 18. yüzyılın aydınlanması arasında, hem de bütün ruh yapısı bakımından sıkı bir akrabalık görülür. Yine ilkçağ düşünürlerinden olup Aydınlanma felsefesinin temelini oluşturan, hoca-talebe silsesini takip eden ve sofistleri eleştiren bir grup da rasyonalist diye isimlendirebileceğimiz Sokrates, Platon ve Aristoteles'dir. Sokrates'in başlattığı sofizmi çürütme çabasını Platon devam ettirmiştir. Ardından onun öğrencisi Aristoteles bu çabaları sürdürmüştür. Bu yoğun eleştirilerin doğal ve ilginç bir yansıması olarak sofist sözcüğü alaycıl bir anlam kazanarak günümüze kadar bu olumsuz anlamıyla zihinlere yerleşmiştir. Sofistler içinde Protogoras, Gorgias, Hippias ve Prodikos gibi ileri gelenler olduğu düşünülürse, bu eleştirilerin büsbütün haklı olduğu da söylenemez. Bununla birlikte, özellikle sonradan yetişen sofistler arasında işi artık oyuna safsataya (sophisma) dökenler de çok olmuştur.52

İnsan ,

Aydınlanma ,

Philosphy ,

Anlama ,

Sophists and rationalists that constitute the foundation of enlightenment philosophy, who were named as first age proponents of the enlightenment, must be mentioned before we talk about 18. Century's "Enlightenment Age" thinkers. Sophists, who are B.C. V. and IV. Century thinkers, placed the human at the center of their philosophic thoughts therefore nature philosophy was brought to second place of importance in Greek philosophy and human philosophy obtained the first place. 48Sophists, the thinkers of Greek enlightenment, followed the way of filtering everything with their minds against the traditional Greek thinking based on beliefs.49 Protagoras who said "Man is the measure of all things", Gorgias who said "Nothing exists; even if something exists, nothing can be known about it; and even if something can be known, knowledge about it can't be communicated and explained to others", Antiphon who said "Naturally we are all created same in everything" and Thrasymakhos who said "Justice is the advantage of the stronger" and Kallikles who had ideas that remind "Übermensch" doctrine of A.D. 19. Century thinker Nietzsche are the most significant representatives. Therefore sophistry is deservedly called ancient "enlightenment age". Because a strong relationship is actually noticed in terms of general mental structure with A.D. 18. Century enlightenment. Another group, which follows the teacher-student tradition that constitutes the foundation of Enlightenment philosophy and criticizes the sophists; include Socrates, Plato and Aristotle, which can be named as rationalists and who are among the first age thinkers.

Human, ,

Enlightenment, ,

Philosphy, ,

Understanding ,