Tanzimat tiyatrosunda bir cromwell davasi: keşf-i esrar

When the western theater, which takes its source from Europe and the conflicts of life, is observed we see there are old ages appeared. In Turkish geography, the execution area of this art which originally based on imitation, is traditional games until the Tanzimat period. Our literature, which recognized European wise theatre in Tanzimat period, perceive the world at the Westernizated point and the texts have played important and influental role in change and conversion of the society in this stage. The plays of this period can be grouped as comedies, verse dramas, romantic dramas, melodramas, emotional dramas and musical plays. Abdulhak Hâmid Tarhan who wrote Duhter-i Hindû (Desi Girl) in type of romantic drama reffering the issue of Indian, attracted the attention. A few years later, work of Keşf-i Esrâr (Discovery of the Secret) is also about the Indians under British exploitation story in the context of a love. Although the work had a weak fiction, drawn attention with its point of view which was negating the British people and stand by Indian side.
The work of Keşf-i Esrâr both shows similarities between Hamid’s works by its
perspective and the subject and also has allusions Hugo’s Cromwell. Inspiratons of author from Hugo and Hâmid should not be underestimated in his work which written about Indian traditions, customs, way of life and the beliefs morely accordance with the neo-Hinduism, which is canged by the effects Christian ones.
In our study, we firstly present analysis of Keşf-i Esrâr, which transcripted by
ourselves, then tried to find out the allusions in the work from Hâmid and Hugo and retain the place of the work in the theatre of the Tanziman period.

Theatre in Tanzimat period ,

British exploitation ,

India ,

Kaynağını yaşanan hayattan, çatışmalardan alan ve Avrupa referanslı olan Batı
tiyatrosuna bakıldığında karşımıza eski çağlar çıkmaktadır. Özü taklide dayanan bu seyirlik sanatın Tanzimat’a gelene kadar Türk coğrafyasındaki uygulama alanı geleneksel oyunlardır. Batılı anlamda tiyatro ile Tanzimat döneminde tanışan edebiyatımız, bu evrede daha çok Batılılaşma penceresinden bakmış, metinler toplumun değişip dönüşmesinde önemli ve etkili bir rol üstlenmiştir. Bu dönem ortaya çıkan oyunlar daha çok komedyalar, manzum dramlar, romantik dramlar, melodramlar, duygusal dramlar ve müzikli oyunlar şeklinde gruplandırılabilir. Bunlardan romantik dram türünde, Hint ve İngiliz sömürüsü meselesine değinerek dikkatleri üzerine çeken Abdülhak Hâmid Tarhan, Duhter-i Hindû’yu yazar. Ondan birkaç yıl sonra K.
imzasıyla yayınlanan Keşf-i Esrar da İngiliz sömürgesindeki Hintlileri bir aşk üçgeni
bağlamında anlatır. Zayıf kurgusuna rağmen meseleye eleştirel bir bakış açısı ile yaklaşan eser, daha çok İngilizleri olumsuzlayan Hintlilerin yanında duran tutumu ile dikkati çeker. Bir yandan Hâmid’in eseriyle gerek konu gerek bakış açısı yönüyle benzerlikler gösteren Keşf-i Esrâr, bir yandan da Hugo’nun Cromwell’ini anıştırır. Yazarın Hint gelenek, görenek, yaşayış ve inançlarını-daha çok Hıristiyan etkisiyle değişime uğramış neo-Hinduizm doğrultusunda- dikkate alarak yazdığı eserde, Hâmid ve Hugo’dan esinlendiği de göz ardı edilmemelidir. Çalışmamızda öncelikle transkiribe ettiğimiz Keşf-i Esrâr’ın çözümlemesi sunulmakla birlikte, eserin Hâmid ve Hugo göndermeleri ile Tanzimat tiyatrosundaki yeri tespite çalışılmıştır.

Tanzimat tiyatrosu, ,

K., ,

Keşf-i Esrâr, ,

İngiliz sömürüsü, ,

Hindistan ,