şaban efendi’nin şifâ’iyye risalesinde inci üzerine açiklamalar

A Persian word pâdzehr has two meanings in old medicine first of which is that saves the spirit and body from the poison, the other meaning is that describes remedies that are based on stones. In today's rational medicine, its definition to the antidote and comprehension and its old definition antidote understanding, in terms of framework, there are differences. The word of pâdzehr, coming from Persian
word of pâd and zehr, has occurred by adding the annex of pâd to the word of zehr that means fixing the damage and healing the menace. In old medicine, the things that save bodies and worry and grief disorders were called as pâdzehr. About this topic, in the work of Şifâ’iyye penned by Shifai Shaban Efendi, the stones featuring antidote were described. In the first part of this work, metallic antidotes; in
the second part, bestial antidotes and in the third part of this work, other stones relating to antidotes are described. And in the section of epilogue, many useful stones having strange features are described. This small volume work composed of a foreword, three parts and epilogue, Shifai Shaban Efendi who is a palace doctor wrote by analyzing many medicine books during the time of Sultan Mustapha the Second upon the encourage of Silahdâr İbrâhîm Agha. Two words in this work, namely pearls and mother of pearl are also described at length and in detail. In this article was examined the informations in this part of the work.

Antidote ,

stone ,

Shaban Efendi ,

Zehir karşıtı deva anlamına gelen panzehir, eski tıpta ruh ve bedeni zehirlerden koruyan ve taşlara dayalı ilaç ve devaları anlatan bir kelime olarak geçmektedir. Eski tıpta, bedeni koruyan, dert ve kederlerin bozukluklarını düzelten ilaç ve devalara pâdzehr denilmiştir. Sultan II. Mustafa zamanında bir saray hekimi olan Şifâ‟î Şaban Efendi‟nin yazdığı Şifâ’iyye risalesi de bu konuda hazırlanmış bir eser olup, panzehir özelliği bulunan taşları ayrıntılı olarak açıklamaktadır. Üç bölüm ve bir sonuç kısmından oluşan bu eserin birinci bölümünde madenî panzehirler, ikinci bölümünde hayvânî panzehirler, üçüncü bölümünde ise panzehir kapsamına giren diğer taşlar anlatılmıştır. Sonuç bölümünde ise şaşırtıcı birçok özelliğe sahip olan bazı taşlar anlatılmıştır. Küçük hacimli olan bu eser, Şifâ‟î Şaban Efendi tarafından Silahdâr İbrâhîm Ağa‟nın teşviki üzerine, önde gelen ve muteberâttan sayılan birçok tıp kitabı araştırılarak yazılmış ve bu eserlerin isim ve künyeleri eserin önsözünde tek tek belirtilmiştir. Bu risalede ayrıntılı olarak açıklanmış unsurlardan birisi de sadef ve onun içindeki incidir. Edebiyatta en çok ele alınan mecazlardan olan bu iki kelime, bu eserde uzun uzadıya ve ayrıntılara girilerek anlatılmıştır. Bu makalede eserin bu bölümü incelenip tanıtılmaktadır.

Panzehir, ,

Şifâ‟iyye, ,

Şifâ‟î Şaban Efendi, ,

sadef, ,

inci ,