Idil-ural bölgesi müslümanlarının meşhur müftüsü rızaeddin fahreddin’in edebî eserlerinin dili

1858-1936 yılları arasında 77 yıl ömür süren, geride 75 eser bırakan, Tatar-Başkurt edebiyatının büyük edip ve fikir adamı Rızaeddin Bin Fahreddin Türk dünyasının önemli büyüklerinden biridir. Tatar-Başkurt şair ve yazarlarının yerleştirmeye çalıştıkları Türkîçilik, Tatarcılık fikirlerinden Rızaeddin Fahreddin Türkiçîlik fikrinin savunucusu ve uygulayıcısı olmuştur. Dilde mahallîleşme ve tasfiyeciliğe karşı olan Rızaeddin Fahreddin'in edebî eserleri bu bakımdan incelenmesi gereken eserlerdendir. Rızaeddin Fahreddin'in "Esma yaki Amel ve Ceza", "Selime yaki İffet" adlı iki edebî eseri vardır. İlk olarak Arap alfabesiyle ve Osmanlı imlasıyla kaleme alınan Esma ve Selime daha sonra Kiril alfabesiyle de transkribe edilerek tekrar yayımlanmıştır. Bu makalede, İdil-Ural bölgesi Müslüman Türklerin hayatında din ve eğitim alanında önemli çalışmalarda ve hizmetlerde bulunan, Orenburg Diniye Nezaretinde kadılık ve müftülük yapmış olan meşhur müftü Rızaeddin Fahreddin'in edebi eserlerinin dili ve kelime hazinesi üzerinde durulmuştur. Çalışmada kelime türleri, kelime sıklıkları, eserde hangi dillerden kaç kelimenin kullanıldığı ve kullanım sıklıkları verilmiştir. Yazarın oluşturduğu kavram alanları ve tespit edilen kavram alanlarındaki kelimeler ve sıklıkları verilmiştir. Çalışmanın sonunda inceleme sonrası ulaşılan tespitler Sonuç bölümünde verilmiştir.

Rızaeddin Fahreddin ,

Edebi Eser ,

Kelime Sıklığı ,

Selime Yaki İffet ,

Esma Yaki Amel Ve Ceza ,

Rızaeddin Bin Fahreddin is one of the importent greatsests of Turkish world and great whether and idea man of Tatar-Bashkir literature who lived between 1858-1936 years and left behind 75 books. Rızaeddin Fahreddin is an an advocate and practitioner of Türkiçilik idea that one of the idea of Tatar-Bashkir poets and writers' trying to place Turkicilik, Tatarcilik ideas. Rızaeddin Fahreddin is against to localization and purification in the language. İn this respect, Rizaeddin Fahreddin's literary works are from works to be examined. Rizaeddin Fahreddin has got two literary works. These are "Esma yaki Amel ve Ceza" and "Selime yaki İffet". First, Selime and Esma was written by the Arabic script and the Ottoman orthography and then Selime and Esma were published again by the Cyrillic alphabet, also by transkribing. In this article, significant work in the field of religious and educational life of the Muslim Turks in the Volga-Ural region, who had worked as a kadi and mufti under the Orenburg Dinie Ministery ,famous mufti Rızaeddin Fahreddin's literary works in the language and vocabulary treasury are mentioned. In this study the types of words, frequency of words, how many languages the word is used in the work and the use of frequency which is given. The fields of concept areas and concepts created by the author's words and frequencies are determined. The conclusion reached after examination given at the end of the study findings.

Rızaeddin Fahreddin, ,

Literary Work, ,

Frequency Of Words, ,

Selime Yaki İffet, ,

Esma Yaki Amel Ve Ceza ,