çobanlar havzasi'nda (afyonkarahisar) toprak erozyonunun değerlendirilmesi

Dilimizde kemirme anlamına gelen erozyon Latince kökenli bir sözcük olup dünyanın kendisi kadar eski bir süreci ifade etmektedir. Erozyon gerçekte çok yavaş meydana gelen, gözle pek görülmeyen zararsız bir aşınım olayıdır. Fakat ülkemizin eğimleri sık değişen, yüksek amplitüdlü genç bir topoğrafyaya sahip olması bu doğal olayın yer yer afet boyutuna ulaşmasına neden olmaktadır. Bu çalışmada Afyonkarahisar İli'nde 7340 km²'lik bir alan kaplayan, Akarçay kapalı havzasının orta bölümünde yer alan alt-havza niteliğindeki 801 km²lik Çobanlar bölümündeki erozyon olgusu değerlendirilmektedir. Sözkonusu bu alandaki toprak erozyonunun değerlendirilmesinde potansiyel yıllık toprak kaybı (R)USLE yöntemi ile CBS ve Uzaktan Algılama (UA) teknikleri kullanılmıştır. (R)USLE yöntemi uygulanması araştırma alanında ilk kez yapılan kantitatif bir çalışmadır. Bu yöntemle R (yağış), LS (yamaç uzunluğu ve eğimi), K (toprağın aşınabilirliği), C (bitki örtüsü-arazi kullanımı) ve P (toprak koruma) katmanlarının üretilmesinden sonra elde edilen sonuç haritasından Çobanlar Havzası'nda potansiyel toprak kaybı 0-195 ton/ha/yıl olarak saptanmıştır. Havzanın yıllık toprak kaybı Türkiye’nin başka yerlerinde aynı yöntemin uygulanmasıyla yapılan çalışmalarla karşılaştırıldığında Çobanlar Havzası'nın erozyondan orta derecede aşınabilirlikte etkilendiği ortaya çıkmıştır. Bunun nedeni havza litolojisinin önemli bir bölümünün tüf, tüf-aglomera gibi volkanik kökenli, metamorfik ve benzeri kolay aşınabilir kayaçlardan oluşmasıyla ilişkilidir. Ayrıca havzadaki erozyon olgusu kuzey kesimde, yerleşme ve nüfus yoğunluğunun azaldığı yerlerde daha şiddetli olarak saptanmıştır.