Türkmenlerde kuyumculuk sanatının ve takıların tarihî gelişimi ve türkmen kadını

Büyüklü küçüklü devletlerin yanında, imparatorluklar dahi kuran Türkmenler geleneksel kültür anlayısının hakim olduğu bir medeniyetle binlerce yıllık geçmise dayanan halktır. Günümüz Türkmen toplumunda kültürün tasıyıcısı olan yaslı kadın-erkeklere, kök boyalı iplerle dokunan Türkmen halılarına ve “say-sep” diye adlandırılan genellikle gümüsten ve değerli taslardan yapılan Türkmen takılarına büyük önem verilmektedir. Bu makale iki ana bölümden olusmaktadır. Birinci bölüm, kuyumculuk zanaatının tarihi gelisimi adı altında kuyumculuk terimi ve arkeolojik buluntular analiz edilmistir. Đkinci bölümde ise: Türkmen kadının sosyal statüsü ve kuyumculuk zanaatı üzerinde durulurken, Türkmenlerin takıları ve motifleri detaylı bir sekilde incelenmistir. Bu çalısmanın amacı: Binlerce yıllık geçmise sahip Türkmen halkının bilinen arkeolojik ve etnografik kaynakların da ısığında, gelismis kuyumculuk sanatına sahip olduklarını tespit ile, Türkmen kadınının el sanatlarıyla aile bütçesine katkı sağlarken, statü ve saygınlığının taktığı takılarıyla nasıl belirlendiğini analiz etmektir. Türkmenistan’da 10 yılı asan süre zarfında öğretim görevlisi olarak bulunmamız ve her vilayeti değisik vesilerle defalarca ziyaret etmemiz; bu konuyu detaylı ve yerinde inceleme imkanı sağladı. Bu çalısmamızda: Merv, Dasoğuz, Köhneürgenç ve baskent Askabat’ta milli müzeler, kütüphaneler ve bizzat ev ziyaretlerinde bulunduğumuz ev kütüphanelerinden faydalanıldı ve görüldü ki; her Türkmen’in evi adeta birer kütüphanedir. Bunun yanında kuyumculuk sahasında arastırma yapan akademisyenlerle birebir görüsmeler ve kendi gözlemlerimiz yoluyla bu çalısmamızın zenginlesmesini hedefledik. Eski Türkmenlerin hayatında ayrı bir yeri olan kuyumculuk sanatı kâbile hayatıyla baslar. Türkmen takıları sanat yönünden mükemmelliği ve çesitliliği; içerikleri bakımından ise dünyaya dağılmıs farklı Türkmen boylarının özelliklerini sergilediği, yapımında, islenisinde, adlandırılmasında, nakıslarında, halkın geçmis tarihi, milli ve kültür özellikleri, ruh dünyası, dine bakıs açısı, üreticilik kabiliyetini yansıttığı sonucuna varılmıstır.

Kuyumculuk ,

Türkmen kadını ,

Sosyal statü ,

Takı ,

The work of jeweler ,

Jewelery ,

Woman ,

Turkmen who established big and small states, even empires have past regarding thousands years with civilization based on traditional culture. In today's Turkmen community the elderly men and women as bearers of culture give great importance Turkmen carpets are weaved with the roots are processed with paint and Turkmen jewelry is usually made of silver and precious stones called ‘say-sep’ This article consists of two main sections; In the first section; we analyze the work of jeweler term under the name of the work of a jeweler craft of historical development and archaeological finds. In the second section; we studied Turkmen women's social status and the work of a jeweler craft. In addition, jewelry and Turkmen motifs were examined in a detailed way. The purpose of this study: It is to meet that Turkmen have the thousands of years of history with archaeological and ethnographic sources, advanced jewelry art possessed and Turkmen women's handicrafts contributed to the family budget and to meet relationship between Turkmen woman’s status and piece of jewelery. We have been in Turkmenistan more than 10 years as an instructor and in the meantime we visited all cities several times. This provided and allowed us to research this issue. In this study: Libraries in Merv, Dasoğuz Köhneürgenç and capital Ashgabad, national museums, personal libraries in houses were visited and searched by us. In addition we aimed to talk face to face with academicians who are interedted in the work of a jeweler and we had opportunity of observation. Finally, we talk about Jewelery art which has crucial appreciation starts in the tribal life of Turkmen. Turkmen piece of jewelry contains perfection and diversity on art, contents on different turkmen tribe, national history and culture on processing, naming and production

Social status ,