Eskişehir’de hava kirliliği ve doğal gazın tarihçesi: genel değerlendirme

Bu çalısmanın temel amacı Eskisehir kent merkezinde son 30 yılda hava kirliliği ve doğalgaz uygulamaları konusunun irdelenmesidir. Genel olarak kıs aylarında ısınma amacıyla kalitesiz kömür kullanımı, plansız ve düzensiz kentlesme ve olumsuz iklim faktörlerine bağlı olarak ortaya çıkan hava kirliliği 1980'li yıllarda Eskisehir'de de yasanmaya baslanmıstır. Kent merkezindeki ilk hava kirliliği ölçümleri Eskisehir Devlet Mühendislik-Mimarlık Akademisi tarafından 20 Ocak - 20 Nisan, 1982 ve 1 Aralık 1982 - 28 Subat, 1983 tarihleri arasında asidimetrik yöntemle yapılan SO2 ölçümleridir. Bu süreler içerisinde, Arifiye Mahallesinde ölçülen 24 saatlik ortalama değerlere göre SO2 derisiminin 22-727 μg/m3 arasında değistiği, aritmetik ortalamanın ise 304 μg/m3 olduğu belirlenmistir. Sağlık Bakanlığı'nca 1985-1990 yılları arasında Köprübası mevkiinde yapılan hava kirliliği ölçümlerinde Hava Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinde (HKKY) SO2 için verilen Kısa Vadeli Sınırın(KVS= 400 μg/m3) asıldığı gün sayısı Aralık 1986 de 11, Ocak 1987 de 22, Subat 1988 de 5, Aralık 1989 de 3, Ocak 1990 da 19 ve Subat 1990 da ise 11 gün olarak verilmistir. Eskisehir İl Çevre Durum Raporu'nda 1992-2009 yılları arasında 1992-1993, 1993-1994 ve 1994-1995 kıs dönemlerinde, SO2 için verilen Kısa Vadeli Sınır değerinin özellikle Aralık, Ocak ve Subat aylarında asıldığı, 1995-1996 döneminden sonraki yıllarda ise Uzun Vadeli Sınır Değeri (UVS) olan 150'nin de altına düstüğü kaydedilmistir. Hava kirliliğindeki bu azalısın temel nedeni 1996 yılından itibaren sanayide tamamen ve evsel ısınmada pek çok bölgede doğal gaza geçilmesiyle ilgilidir. Bu arada son 20 yılda Anadolu Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümünce hava kirliliği konusunda çok detaylı bilimsel arastırmalar yapılmıs ve 2010 yılında Eskisehir temiz hava planı (2011-2014) hazırlanmıstır. Partikül Madde ve SO2 yanında NO2,O3 ve PAH gibi kirleticilerin ve ulasım araçlarının neden olduğu kirliliğin de irdelendiği bu raporda, Eskisehir için ulusal yasal sınır değerleri zorlayan bir durum söz konusu olmasa da genis ölçekte Avrupa Birliği ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) gibi kurulusların olusturmus olduğu standartların üzerinde değerlere rastlandığı kaydedilmektedir. Hava kirliliğinin önlenmesi amacıyla doğal gaz kullanımına ilk kez Eskisehir Organize Sanayi Bölgesinde (EOSB) Botas bünyesinde 1990 yılında baslanılmıs daha sonra bu hizmet özellestirme kapsamı içerisinde 2004 yılında Eskisehir Doğal Gaz Dağıtım A.S. (ESGAZ) firmasına devredilmistir. ESGAZ, Büyüksehir Belediyesi mücavir alanlarda yer alan imara açık tüm cadde ve sokaklara doğal gaz hizmeti vermekte olup 2004 yılında devir alınan 107.000 bağımsız birim sayısını 2011 yılı sonu itibariyle 300.000'e çıkartmıstır. EOSB bölgesi hariç evsel ve sehir içi sanayi tüketimi de 2005 yılında 211.756.888 m3 iken, 2011 yılında 348.974.147 m3'e çıkmıstır. Tüm bu olumlu gelismelere karsın doğal gaz alt yapısı bulunan bazı semt ve apartmanlarda günümüzde de ithal ve yerli kömür kullanılması zaman zaman hava kirliliğine neden olmaktadır. İlk asamada kent merkezinde özellikle kıs aylarında kömür yerine tamamen doğal gaza geçilmesi ve ulasım kaynaklı hava kirliğinin azaltılması için gereken önlemlerin alınması önerilmistir.

Eskişehir ,

Hava Kirliliği ,

Doğal Gaz ,

The aim of this study is to investigate the use of natural gas and air pollution levels in Eskisehir City Center in the last 30 years. Air pollution has been phenomena in Eskisehir since the beginning of 1980s, due to the use of low quality coal, unplanned and irregular urbanization and negative climate factors. First air pollution measurements in Eskisehir City Center were the SO2 measurements applied with acidimetric method in 1982 and 1983 by Eskisehir State Engineering and Architecture Academy. During this period, according to the 24 hours average figures, SO2 concentration levels ranged between 22 and 727 μg/m3 with arithmetic mean 304 μg/m3. Air pollution measurements conducted by the Ministry of Health in Köprübası region in between 1985 and 1990 showed that the short term SO2 limits (STL= 400 μg/m3) set by the Air Pollution Control Regulation were reached on 11 days in December 1986, 22 days in January 1987, 5 days in February 1988, 3 days in December 1989, 19 days in January 1990 and 11 days in February 1990. According to Eskisehir Environmental Outlook Report during winter seasons of 1992-1993, 1993-1994 and 1994-1995, short term limits for SO2 levels were reached in December, January and February while after 1995-1996 these levels were recorded to be lower than the Long Term Limit (LTL) of 150 μg/m3. The reason that the air pollution levels decreased after 1996 can directly be attributed to the beginning of natural gas use in industry (full implementation) and household (in most regions). In the last 20 years Anatolian University Department of Environmental Engineering has conducted detailed scientific investigations and prepared Clean Air Plan for Eskisehir in 2010. This report which investigates particular matter and SO2 in addition to polluters such as NO2, O3 and PAH and pollution resulting from transportation, states that the outlook for Eskisehir while not presenting any threats according to the national limits, in general is beyond limits set by the European Union and World Health Organization. Use of natural gas in Eskisehir started in 1990 in Eskisehir Organized Industrial Region (EOSB) with Botas and the service was transferred to Eskisehir Natural Gas Distribution Inc. (ESGAZ) after the the privatization in 2004. ESGAZ provides natural gas services to all kinds of streets open to built up, and increased the number of customers from 107.000 in 2004 to 300.000 in 2011. Except the EOSB region, the consumption increased from 211.756.888 m3 in 2005 to 348.974.147 m3 in 2011. Against all these positive developments, use of imported and local coals in the areas with natural gas infrastructure still causes air pollution. At the first stage, in the city center and especially in the winter season, it is suggested that natural gas is to be utilized instead of coal and measures needs to be taken to avoid air pollution caused by transportation.

Eskisehir, ,

Air Pollution, ,

Natural Gas ,