Xix. yüzyıl’da iran-osmanlı ticaretinde trabzonerzurum-tebriz ticari yolunun önemi

XIX.Yüzyılın başlarında Kapitalist ve endüstri devletleri kendi ürün ve üretimlerini Doğuya ulaştırmak için ve aynı şekilde doğudan batıya hammaddelerini aktarmak için birbirleriyle rekabete kalkıştılar. Karadeniz'in doğu limanlarından İran'a uzanan ticari transit yoluna özel önem vermekle bu işi gerçekleştirmeye çalıştılar. 19. yüzyılın başlarında Karadeniz ticaretinin aktifleşmesi ve diğer taraftan 1869 yılında Süveyş kanalının açılması, Karadeniz'in doğusundan İran'a yapılan ticaretin hem ticari bakımdan ve hem de siyasi bakımdan uluslararası stratejik önem kazanmasına sebep oldu. Karadeniz'in doğu limanlarından transit ticareti yapan iki yol birbiriyle rekabete girdi. Bu yollardan ticaret yapan iki devlet de rakip oldu. Osmanlılar için Trabzon-Erzurum-Tebriz ve Ruslar için de Gürcistan sahillerinden Sohum-Poti limanlarından veya Batum-Tiflis- Tebriz. Rus Çarı ülkenin kuzey bölgelerinde yarı sömürgeci durumunu korumak, aynı zamanda Kafkas bölgesini ticari bölge yapmak ve bütün Asya pazarları ile bağlantı kurmak için Kafkas ticari transit yolunu öne çıkarma niyetindeydi. Kendi tüccarını önceden mükellef olduğu yerel vergilerden muaf tutarak, mali ve gümrük vergi yardımları ile tüccarı himayesi altına alıp Osmanlı yolu aracılığıyla İran'a gelen İngiltere'nin malları ile rekabet etmeyi amaçlıyordu. 1820 yılının ortalarında İngiliz malları ilk olarak Fars körfezinden İran'a girmiş, bu yıldan sonra Kuzeyden Sohum yoluyla Kafkas ve Anadolu'nun doğusuna, İran'ın kuzeyine ulaşmış ve İngilizlerin bu başarısı Rus pazarının aleyhine olmuştur. Siyasi açıdan Kafkas bölgesinde bağlantı kuran Ruslar ekonomik açıdan güçlü bağlantılar kuramamış ve bu bağlantılar günden güne zayıflamıştır. İngiliz mallarının satışı İran'da artıyor ve İngiltereliler kısa ve yeni deniz yollarını bulmaya çalışıyordu ve bu yolların en kısası Karadeniz yolu idi. Bu makalede yeni bir bakışla ve belirli modeller dışında (Hindistan'ın siyasi ve iktisadi rolü) İran'ın ticari ve transit konusunu ve yabancıların olumsuz etkilerine rağmen varlıklarının 19.yy sonları ve 20.yy başlarındaki İran ticaretinin hareketlenmesini ve canlanmasını inceliyor ve diğer taraftan zikrettiğimiz yollar Osmanlı ve Ruslar arasında çıkan rekabetlerin neden ve nasıl vücuda geldiği sorusuna cevap verip, aynı zamanda İngiltere'nin Osmanlılara ait olan yolu sahiplenmedeki rolünü belirliyor.

Karadeniz ,

Transit Yol ,

Kafkasya ,

Süveyş Kanalı ,

Türkmençay ,

İran ,

Osmanlı ,

In the beginning of nineteenth century, European capitalist and industrial governments in order to transmit their products and manufacturers to east and also to transmit their raw materials from east to west had a competition with each other , and they forced to construct new ways surpass each other and to minimize their transportation expenditure for this matter to come off ,transit commercial ways that reach to Iran from east port of Black sea, had been given special importance in one hand, from the beginning of nineteenth century, commercial activation of Black sea and on the other hand the openning of Suez canal until 1869 caused the commericial that is performed from east of Black sea with Iran to receive strategic importance from both commericial and political point of view among governments . There were two ways that compete with each other for transit trade from the east coast of Black sea, and also the two governments become each others rival that commerce via these ways, i.e. for Ottomans;Trabzon, Arzrum and Tabriz roads, and for Russian in Georgia coast via Sukhumi poti or Batumi port to Tbilisi and Tabriz. In order to retrench its half colonization situation in north region of country and also making commercial Caucasus region and to extend in it to whole Asian market places tsar government tried to make Cucasian commercial and transit way attractive and aimed at giving financial customary, and fiscally assistance to their merchants to compete with English wares that come to Iran via Ottoman ways. In the middle of the 1820 English wares first come to Iran via Persian golf. But then, from north through Sukhumi to Caucasy and from there to east of Anatoly and then reached to north of Iran and, this success of English was against the Russian marketing from political point of English was against the Russian marketing, from political point of view Russian who had relation ship with this part and this relation was dying down daily the selling of English ware was increasing in Iran and English had tried to access new and short maritime ways, and one of the shortest of these ways was path of Black sea according to this article it is tried to give new look and apart from clean cut samples (political and economic role of India) by studing Iran commercial and transit issue and despite negative influence of foreign presence, to survey their existence in Iran economy in nineteenth century and the beginning of twentieth century wich caused mobility and property in its trade and on the other hand to answer to this question why and how the roads caused political and economical competition between two Russian and Ottomans governments and also to specify the England role in seizing the road depended to Ottoman.

Black Sea, ,

Transit Way, ,

Cucasian, ,

Suez Canal, ,

Türkmençay, ,

Iran, ,

Ottoman ,