Batili seyyâhlarin izleniminde sûfîler

Tarih yazımının önemli kaynaklarından olan seyahatnâmeler “merakın” tarihinin yazılmasında da önemli birer kaynaktırlar. Avrupalı seyyâhlar, Osmanlı ülkesinde kendi ülkelerinde olmayanları daha bir merakla izlerler. Dervisler ve onların gizemli hayatı seyyâhları kendine çeker. Biz bu yazımızda Batılı bir gözün tasavvufî hayatı nasıl ve ne sekilde anlattıgını irdeleyecegiz. Seyyâhlar, Osmanlı ülkesinde dinî hosgörü olduguna dâir hem fikirdir. Farklı din ve mezhepten insanlar ibadet etmekte özgürdür. Seyyâhlar gündelik hayat içinde rahatlıkla görecekleri Kalenderî dervislerine, onların dıs görünümlerine, geçimlerini dilencilikle saglamalarına dikkat çekerler. Rifâîlerin toplantıları bazı seyyâhlara korkunç gelirken bazıları için ise olaganüstü bir manzaradır. Mevlevîlerin semâ âyini ise korkunç olmaktan çok bir dans gösterisi gibidir. Kâdirî ve Naksîler ise seyahat anlatımlarında en az konu edinilen tarikatlerdir. Seyyâhlar iyi vakit geçirmek için âdeta gösteri pesindedir. Dinî bir ritüelden çok doguya özgü bir gösteri izleme niyeti ile Rifâî ve Mevlevî âyinlerine giderler. Semâ izlemeye merakla gider ama Mevlânâ’ya dâir herhangi bir bilgiye sahip degildirler. Fakat Carr Vett sıra dısı bir gezgindir. Gelmeden evvel bir arastırma yapmıs ve Türkiye hakkında bilgi edinmistir. Acayip bir gösteriyi seyretmekten çok anlamaya çalısır. Abdülkadir es-Sufi ve Muhyiddin Sekür ise tasavvufî yoldaki kendi yolculuklarını anlatırlar. Sûfî anlatımı acayip bir gösteriden, anlamaya sonra da yasamaya dogru evrilirken seyahat seyyâhın kendine yaptıgı bir yolculuga dönüsür.

Derviş ,

Seyahatnâme ,

Kalenderî ,

Rifâî ,

Naksî ,

The travel books, which are substantial sources of historiography, are also substantial for the history of curiosity. In Ottoman country European travellers observe with greater curiosity what they do not have in their countries. Dervishes and their mysterious lives attract the travellers. We are going to study in this article how sûfîstic life is illustrated from the European point of view. The travellers agree that there is religious toleration in the Ottoman country. People from the different religions and sects have freedom of worship. The travellers draw attention on the Kalenderi dervishes, their appearance and their earning a living by beggary. Meetings of Rifâîs are terrifying for some travellers and extraordinary for the others. Sema rituals of Mevlevîs are like dance rather than being terrifying. Less is told about Kadiris and Naksis in the travel narrations. Travels seek after performance in order to have a good time. They attend Rifâî and Mevlevî rituals with the intention to watch oriental shows rather than watching a religious ritual. They attend sema rituals with curiosity, but they do not have any knowledge about Mevlana. But Car Vett is an outstanding traveller. After having some briefing, he arrives in Turkey. He tries to comprehend a whimsical show rather than just watching it. Abdülkadir As Sufi ve Muhyiddin Sekür’in tell about their own journeys in the sufistic path. Sufi narration evolves from a show into comprehension and later into survival and travel turns into a journey that the traveller takes to himself.

Dervish, ,

book of Travels, ,

Kalenderî, ,

Rifâî, ,

Nakshi ,