Birinci dünya savaşı sürecinde bursa da sevk ve iskân uygulamaları ve sonuçları1

Birinci Dünya Savaşı sürecinde Osmanlı Devleti'nin sınırları içinde yaşayan Rumlar ve Ermeniler, iç ve dış güvenlik kaygılarının belirleyici olduğu bir çerçeve içinde imparatorluk sınırları dâhilindeki değişik yerlere sevk ve iskân edildiler. Bursa Sancağı'nda yaşayan Rumlar ve Ermeniler de yukarıda betimlenen uygulamaların bir parçası olarak yakın ve uzak bölgelere sevk ve iskân edildiler. Öte yandan ağırlığını Balkanlardan ve Ege Adaları'ndan gelenlerin oluşturduğu Müslüman göçmenler, Rum ve Ermenilerin yerlerine iskân edildiler. Merkezi otoritece planlanıp yürütülen bu demografik hareketlilik sırasında, ulaşım ve sevk edilenlerin geride bıraktıkları menkul ve gayrimenkullerin kullanımı konusunda ciddi sorunlar yaşanmıştır. Merkezi ve yerel yönetim gerçekleştirdikleri idari, mâlî ve hukuki düzenlemelerle söz konusu problemlere çözüm üretmeye çalışmışlardır. Osmanlı Devleti'nin yenilgisiyle sonuçlanan savaşın sonunda Bursa'dan farklı yerlere sevk ve iskân edilen Rumlar ile Ermenilerin bir bölümünün geriye dönmeleri, bunlara ait menkul ve gayrimenkullerinin iade edilmeleri ile sevk ve iskân sürecinde işlenen suçların yargılanmasını içeren, idari ve hukuki bir süreci başlatmıştır. Bu bağlamda Bursa'daki gayrimüslimlerin yerlerine ikame edilen Müslüman göçmenlerin yeniden iskânı, geriye dönenlerin eski konumlarına ulaştırılmaları ve tehcir esnasında gerçekleşen suçlara karışanların yargılanmasına ilişkin, yabancıların da dâhil olduğu yeni bir dönemin kapıları açılmıştır. Bununla birlikte savaş sonrası dönemde Bursa'nın demografik, ekonomik ve sosyo-kültürel yapısı önemli ölçüde Türkleşirken gayrimüslim topluluklar, Tanzimat'tan beri ipek endüstrisinin belirleyici olduğu kent ekonomisindeki hâkim statülerini kaybettiler. Kurtuluş Savaşı söz konusu olguyu daha da pekiştirmiş ve ulus-devlet projesinin gerçekleştirilmesini kolaylaştıran türdeş bir toplumsal yapılanma, pek çok yerde olduğu üzere, Bursa'da da gerçekleşmiştir.

Bursa ,

Rum ,

Ermeni ,

Sevk Ve İskân ,

Rums and Armenians living within the borders of the Ottoman State during the First World War were relocated to and resettled in various places within the borders of the empire at a time when both internal and external security worries took determinant parts. The Rums and the Armenians living in the Sanjak of Bursa were also relocated to and resettled in near and far areas as a part of the above described implementations. On the other hand, the Muslim immigrants majority of whom were those coming from the Balkans and Aegean Islands were resettled to Rums' and Armenians' places. During this demographic mobility planned and implemented by the central authority appeared serious problems about the use of the movables and immovables left by the relocated. Solutions were sought to the said problems with the administrative, financial and legal arrangements carried into effect by the central and local administrations. Coming back of some of the Rums and Armenians relocated from Bursa and resettled in different places in the end of the war resulting in the defeat of the Ottoman State started an administrative and legal process including the return of their movables and immovables back to them and adjudication of the crimes committed during the relocation and resettlement process. In this context started a new period with the inclusion of foreigners regarding the resettlement of Muslim immigrants replacing the non-Muslims once living in Bursa, giving those coming back their movables and immovables and the adjudication of those committing crimes during relocation and resettlement. However, at the post-war period, while the demographic, economic, and socio-cultural structure of Bursa were Turkicized greatly, non-Muslim societies lost their dominant status in the city's economy in which the silk industry had taken a determinant part since Tanzimat. The War of Independence futher consolidated the said phenomenon, and like in many places, a homogeneous social structuring facilitating a nationstate project came true in Bursa.

Bursa, ,

Rum, ,

Armenian, ,

Relocation And Resettlement ,