Elifbâdan alfabeye: iki yazı sisteminde yazıbirim-sesbirim etkileşimi

Bu yazıda, Arap ve Latin harflerine dayalı yazı sistemleri, yazıbirim-sesbirim etkileşiminin saydamlığını gösteren ve "yazı sisteminin derinliği" olarak adlandırılan etken bakımından karşılaştırılmaktadır. Türkçenin Latin alfabesine dayanan bugünkü yazı sistemi incelendiğinde, kimi parçalarüstü sesbirimlere, harfine ve ödünçleme sözcüklere ilişkin kimi görünümler dışında, yazıbirimlerle sesbirimlerin neredeyse tümüyle örtüşür durumda olduğu görülmektedir. Buna karşın, Türkçenin Arap alfabesine dayanan yazı sisteminde, ünlüleri gösteren yazıbirimlerin eksikliği, aynı yazıbirimin birden çok sesbirimle ve tek bir sesbirimin birden çok yazıbirimle etkileşimi, saydamlığı etkileyen öğeler olarak ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada, 10525 sözlükbirimde harf-sesbirim eşleşmesinin tam ve kısmi olarak gerçekleştiği sözcükler belirlenerek Latin alfabesine dayalı bugünkü yazı sisteminde eşlemenin %95.33 oranında tam olarak gerçekleştiği, Arap alfabesine dayalı yazı sisteminde ise bu oranın %21.14 olduğu ortaya konmaktadır. Çalışmada ayrıca, Latin harfleriyle Türkçe yazımındaki durumun tersine, Türkçenin Arap harfleriyle yazımında, albiçimciklerdeki başkalaşımların sınırlı biçimde sergilenebildiği gösterilmektedir. Tüm bu bulguların, ilk okuma güçlüklerinin yazıbirim-sesbirim eşlemesiyle ilişkili olabileceği savına veri oluşturabileceği ileri sürülmektedir.

Yazı Sisteminde Saydamlık ,

Yazıbirim-Sesbirim Etkileşimi ,

Yazı Sisteminin Derinliği ,

Arap Yazı Sistemi ,

Latin Yazı Sistemi ,

In this article, Arabic and Latin orthographies are compared in terms of a factor of transparency of graphemes-phonemes interaction, called "orthographic depth". In the present orthography of Turkish based on Latin script, graphemes and phonemes almost overlap each other, except some aspects in respect to suprasegmental phonemes, the letter and borrowed words. On the other hand, in Arabic orthography, vowel graphemes are not as numerous as vowel phonemes in Turkish. Besides, in Turkish writing with Arabic orthography, in addition to more than one interaction of the same grapheme, a single phoneme can interact with more than one grapheme. In this paper, on the basis of the data consisting of 10525 lexemes, we have examined the lexemes which letter-phoneme matches are partially or fully realized. The findings show that the letter-phoneme match in Latin-based orthography is 95.33%, while its ratio with Arabic orthography is 21.14%. Further, in this article we have made it clear that allomorphies in Turkish can be demonstrated to a greater extent in Latin orthography, while in Arabic orthography this has been realized to be quite limited. It is therefore proposed that all these findings can be evaluated as evidence in support of the argument that the initial reading difficulties are related to the grapheme-phoneme interaction.

Transparency, ,

Interaction of Grapheme-Phoneme, ,

Orthographic Depth, ,

Arabic Orthography, ,

Latin Orthography ,