Lı dor behsa patronajê mem û zîna ehmedê xanî

Mem û Zîna Ehmedê Xanî di edebiyata Kurdan de yekemîn mesnewiya evînî û hikayî ye ku ji gelek hêlan ve ew girîngtirîn berhema Kurdî ye. Ehmedê Xanî, li gor şertên nivîsîna mesnewiyan, berhema xwe Mem û Zînê dinivîse. Lê ji gelek hêlan ve taybetmendiyên ku Mem û Zînê ji mesnewiyên Tirkî û Farisî cudatir dikin hene. Ji wan jî belkî ya herî muhîm ew e ku, Mem û Zîn her çend yekemîn mesnewiya Kurdî be jî, di vê mesnewiyê de muellifê wê bi sîstema patronajê hesiyaye. Herwisa Ehmedê Xanî di beşên pêşî yên Mem û Zînê de qala bazar û rewaca şi'ra klasîk û têkiliyên huner û şairtî û seray û patronajê dike. Em jî di vê nivîsê de dê li ser wan girîngiyên Mem û Zînê bisekinin û dê di vê sîstema patronajê de gotinên Ehmedê Xanî ligel gotinên şairên dîtir hevber bikin.

Ehmedê Xanî ,

Mem û Zîn ,

Sebebê Telîf ,

Şair û Patron ,

Patronaj ,

Mesnewî ,

Ehmedê Xanî'nin Mem û Zîn isimli mesnevisi, Kürt edebiyatının hikâyeli aşk mesnevilerinin ilki ve Kürtçenin en önemli klasik eserlerindendir. Ehmedê Xanî, eseri Mem û Zîn'i mesnevi yazma geleneği çerçevesinde yazmıştır. Ancak Mem û Zîn'i Türkçe ve Farsça mesnevilerden ayıran birtakım özellikleri vardır. Bunlardan belki de en önemlisi, Mem û Zîn ilk Kürt mesnevisi olsa da, müellifinin patronaj sisteminin farkında olması ve eserini bu sistem çerçevesinde yazmasıdır. Zaten Ehmedê Xanî Mem û Zîn'in ilk bölümlerinde klasik şiirin "pazarı"ndan ve sanat, şair, saray ve patronaj ilişkilerinden söz eder. Bu yazıda Mem û Zîn'in önemli noktaları üzerinde duracak ve patronaj sisteminin içerisinde Ehmedê Xanî'nin eserinde söyledikleriyle diğer mesnevî şairlerinin söylediklerini karşılaştıracağız.

Ehmedê Xanî, ,

Mem û Zîn, ,

Sebeb-i Telif, ,

Patronaj, ,

Mesnevi edebiyatı, ,

Şair ve Patron ,