Bir balkan muhaciri: filibeli ahmed hilmi ve “hikmet” gazetesinde balkanlar

Osmanlı'nın devlet yönetiminde ve kültür hayatında Rumeli/Balkan kökenli çok sayıda önemli isim yer alır. Nitekim bu coğrafyada sadrazamlar çıkarmasıyla öne çıkmış Travnik (Bosna) gibi şehirler vardır. XIX. yüzyılın son çeyreğinde yaşanan büyük trajik hadiselerden birisi, 93 Harbi (1877) olarak da bilinen Osmanlı-Rus savaşıdır. Bu savaşta binlerce insan Balkanlardan, İstanbul'a, Anadolu'ya göç etmiş, mevsim şartlarının da etkisiyle binlercesi hayatını kaybetmiştir. Bu dönemde Filibe'den İstanbul'a göç etmek zorunda kalan isimlerden birisi de Türk kültür ve edebiyatının önemli isimlerinden Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi'dir. Osmanlı coğrafyasının farklı bölgelerinde bulunan, bir ara Fizan'a sürgüne de gönderilen Filibeli, II. Meşrutiyet'ten sonra (1908) döndüğü İstanbul'da, vefatına kadar (1914) geçen kısa zamanda, bazısı tefrika halinde, kırka yakın kitap kaleme almış ve ondan fazla dergi ve gazete neşretmiş önemli bir isimdir. Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi'nin 1910 - 1912 yılları arasında yetmiş yedi sayı olarak neşrettiği haftalık Hikmet gazetesi, "Sırât-ı Müstakîm" (Sebilü'r-Reşâd) ile beraber bütün Osmanlı coğrafyasını kucaklayan önemli yayın organlarından birisidir. Hikmet gazetesi sayfalarında, edebiyattan tarihe, felsefeden siyâsete kadar birçok konuya yer vermiştir. Bunun yanında, İslâm dünyasının yaşamakta olduğu olaylarla ilgili, Orta Asya, Afrika, Balkan ve diğer coğrafyalardaki müslümanlar hakkında okuyucularına bilgi aktarmayı da ihmal etmemiştir. Bu makalede, bugün Türkiye sınırları dışında kalan, doğduğu şehrin adıyla anılan Filibeli Ahmed Hilmi Efendi ve onun II. Meşrutiyet'ten sonra İstanbul'da neşrettiği Hikmet gazetesinde yayımlanan Balkanlarla ilgili yazılarının değerlendirmesi yapılacaktır.

Filibeli Ahmed Hilmi ,

Balkanlar/Rumeli ,

Hikmet ,

Dergi ,

Gazete ,

In the Ottoman administrative and cultural life, there were many important names who were originally from the Balkans. Some cities of this region, like Travnik (a city 90 km west of Sarajevo), become famous by raising grand viziers. During one of the greatest tragedies of 19th century Ottoman history, i.e. Ottoman – Russian war which is also known as the War of 93 (1877), thousands of people migrated from Balkans to Istanbul and Anatolia. Because of severe weather conditions, many died during these migrations. Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi was among those who were forced to migrate to Istanbul at that time. He is an important figure in Turkish literature and culture. Filibeli Ahmed Hilmi, who had been various parts of Ottoman land and who had been exiled to Fizan for a sometime, was a prolific figure who wrote about forty books and published more than ten journals and newspapers in a very short time from the time he came to Istanbul after the declaration of second constitution in 1908 (II. Meşrutiyet) till his death in 1914. Filibeli's weekly newspaper "Hikmet," which was published between 1910 and 1912 in seventy seven issues, was one of the important publications embracing the entire Ottoman land like "Sırât-ı Müstakîm" (Sebilü'r-Reşâd). Many subjects from literature to history and from philosophy to politics appeared in the pages of "Hikmet." Besides these, he addressed the incidents taking place in the Muslim world and did not neglect to give information about Muslims living in Middle Asia, Africa, Balkans and in other corners of the Muslim land. Filibeli Ahmed Hilmi Efendi, who became known by the name of the city where he was born, and his writings published in Hikmet in Istanbul after the declaration of second constitution (II. Meşrutiyet) will be analyzed in this article.

Filibeli Ahmed Hilmi, ,

Balkans/Rumelia, ,

Hikmet, ,

Journal, ,

Newspaper ,