Sosyo- ekolojik sistem yaklaşımı bağlamında türkiye’de çevresel değişimler ve sosyo ekonomik yapı ilişkisi

Bu makalenin amacı, sosyo-ekolojik sistem (SES) yaklaşımı çerçevesinde Türkiye’de gelişmenin sosyo-ekonomik bileşenleri ile çevresel değişimlerin mekânsal yapısını anlamak ve aralarındaki etkileşimi ortaya koymaktır. Bu doğrultuda, çeşitli çevresel, sosyal ve ekonomik göstergeler kullanılarak gerçekleştirilen Temel Bileşenler Analizi ve K-Ortalamalar Kümelenme Analizi yolu ile farklı coğrafi örüntüler saptanmış ve ortaya çıkan alt bölgelerde SES bileşenleri endekslenerek çevresel değişimlerle sosyo- ekonomik yapı arasındaki etkileşim irdelenmiştir. Araştırma bulgularına göre, Türkiye’de gelişmiş olan metropoliten bölge ve çeperlerinin ekonomik ve beşeri sermaye güçleri giderek göreceli olarak yavaşlamakta, buna karşın gelişmekte ve geri kalmış bölgelerde ise gelişme hızı metropollere göre daha hızlı artmaktadır. Bu saptamadan üç sonuç çıkartmak mümkündür: (1) metropollerde gelişmenin çevre ve kaynaklar üzerinde yarattığı baskı eğiliminin devam etmesi halinde herhangi bir sürdürülebilirlikten söz etmek olanaksızlaşmaktadır, (2) gelişmekte olan bölgeler, büyüme eğiliminin devam etmesi halinde, kurumsal-sosyal-fiziksel sermayenin katkısıyla sürdürülebilir gelişme potansiyeli taşımaktadır, (3) turizm kentlerinde kaynak kullanımı artış hızının düşmesi, beşeri ve ekonomik sermayenin gelişimi önem taşımakla beraber turizmin dayanağı olan doğal kaynakların bozulma eğilimi dengeli büyüme adına risk yaratmaktadır.

sürdürülebilirlik ,

sosyo-ekonomik sistem yaklaşımı ,

faktör analizi ,

k-ortalama kümelenme analizi ,

Türkiye ,

The aim of the paper is to understand the spatial structure of development in Turkey in the context of socio-economic components and environmental change and to exhibit the interaction between these variables. Accordingly, using factor analysis and k-means cluster analysis with the contribution of environmental, social and economic indicators, different geographical patterns are revealed in Turkey and the interaction between natural degradation and socio-economic structure are examined with the index of SES components in resulting sub-regions. Based on research findings, the power of economic and human capital decline relatively in developed metropolitan areas, on the contrary in developing and underdeveloped regions development rate are increasing faster than metropolitan areas. From this determination it’s possible to obtain three results: (1) it’s impossible to mention sustainability in metropolitan areas if the pressure trend of development will proceed in environment and natural resources, (2) continuity of growth trend with the contribution of institutional, social and physical capital in developing regions will enhance the potential of sustainable development, (3) in tourism cities, although the decrease in resource consumption growth rate and development in economic and human capital, the deterioration of natural resources that are the basis of tourism activities expose risks for the balanced growth in tourism cities.

sustainability, ,

socio-ecological system approach, ,

factor analysis, ,

k-means cluster analysis, ,

Turkey ,